انسان از نسل ميمون، خرافه اي جاهلانه

محتواي علمي سيستم آموزشي كنوني كه كاملاً بر مبناي تفكرات غربي بنا شده است به خود حق داده كه همه ي امور را بر محور همين نحوه ي تفكر خاص تحليل و تفسير كند، تا آنجا كه در سراسر جهان هيچ چيز نمي توان يافت، مگر اينكه مورد تعرض اين نظام فكري خاص قرار گرفته و درباره ي آن فرضيه پردازي شده است؛ انسان و جهان، روح و جسم، اقتصاد، سياست، اجتماع، تاريخ، هنر و... بر همين قياس حتي موجودات مجردي همچون فرشتگان، موجودات تاريخي و يا موجوداتي موهوم و خيالي مثل ديو و پري... نيز به مثابه ي موضوعي براي پژوهش در حيطه ي تعرض اين نظام فكري قرار گرفته اند. اين موضوع في نفسه نبايد مورد اعتراض واقع شود، چرا كه از يك سو، اگر اين علوم مي توانست انكشاف از حقيقت عالم بنمايد، پرداختن آن به همه ي امور نه تنها مذموم نبود كه بسيار پسنديده بود، و از سوي ديگر، هر فرهنگ و تمدن حاكم اگر با ديگر فرهنگ ها و تمدن هايي كه در حيطة حكومت آن قرار مي گيرند هم اينچنين عمل كند كه فرهنگ و تمدن غرب كرده است، چندان دور از توقع و انتظار نيست؛ اگرچه فرهنگ و تمدن غرب به لحاظ ذات استكباري آن، از اين نظر با همه ي فرهنگ ها و تمدن هايي كه در طول تاريخ كره ي زمين رخ نموده، متفاوت است.

علوم رسمي غرب نه تنها انكشاف از حقيقت عالم نمي كند بلكه همان گونه كه اكنون در جوامع غربي و غربزده مي بينيم، در اكثر موارد حجاب حقيقت نيز مي گردد و انسان ها را در جهان بيني هاي عجيب و غريب و موهوم، و پوچي مطلق، سرگردان مي سازد؛ و ما اين بحث را در چند مقاله ي آينده، با تفصيل بيشتر، در ضمن بررسي ماهيت علوم غربي بار ديگر دنبال خواهيم كرد.

در هيچ يك از اعصار تاريخ سابقه نداشته است كه تمدني بتواند تا اين حد و در اين وسعت و عمق، تمدن هاي ديگر را در خود منحل سازد و اينچنين بر روح و جان ديگر امت ها تسلط پيدا كند و همه ي آنچه را كه وجه مشخصه ي اقوام و ملت هاي مختلف در همه ي اعصار بوده است، يعني دين، زبان، فرهنگ، تاريخ، هنر، معماري، آداب و رسوم و غيره را به تبعيت از خود، تا آنجا تغيير دهد كه امروز در كوچك ترين و دورافتاده ترين ده كوره هاي ايران و تركيه و يونان نيز مردم لباس اروپايي مي پوشند، خانه هاي خويش را به سبك اروپايي ها _ البته با تقليدي بسيار زشت و ناشيانه _ مي سازند، آداب و رسوم تمدن غربي را تقليد مي كنند و حتي در زبانشان به تبعيت از غرب تغييرات اساسي رخ نموده است.

امروز يك دانشجوي چيني در همه ي تفكرات خويش دقيقاً با همان معيارهايي به موضوعات مختلف مي انديشد كه يك دانشجوي كاليفرنيايي. نظريات اين دو درباره ي تاريخ، تمدن، هنر، سياست، زندگي، تربيت فرزندان، همسرداري، طب، روح، جسم، آسمان، زمين... با كمي تفاوت يكسان است، و تفاوت ها نيز _ اگر موجود باشد _ در ريشه ها و مباني نيست، بلكه در فرعيات و نتايج است. در مصر، جده، استانبول، مسكو، دهلي، پرو... و حتي دورافتاده ترين ده كوره هاي آفريقا و استراليا نيز _ به شرط آنكه مدرسه و تلويزيون رفته باشد _ وضعي غير از اين وجود ندارد. تفاوت هاي اندكي هم كه وجود دارد، در لباس، غذا، بعضي از آداب و مرسومات، آن همه كوچك است و ظاهري كه به راحتي قابل اغماض است.

حقير مي دانم كه براي اكثر كساني كه اين مقاله را مي خوانند اين پرسش همراه با تعجب طرح خواهد شد كه «خوب، چه اشكالي دارد؟! آيا اين از محسنات تمدن جديد نيست كه همه ي مردم جهان را از خرافات و فقر فرهنگي نجات داده و اختلافات و مناقشات بيهوده را از بين برده و اتحاد و وحدت ايجاد كرده است؟!»

حقير در جواب اين سؤال، بار ديگر عرض مي كنم كه اگر اكتشافات و يافته هاي علوم جديد مبتني بر حقيقت عالم باشد، همه ي آنچه كه ما در رد و ذم تمدن غربي و نظام آموزشي آن مي گوييم به حسن و مدح و تأييد تبديل خواهد شد و نه تنها ديگر جاي هيچ اعتراضي باقي نمي ماند، بلكه مي بايد شكرگزار غربي ها هم باشيم كه راه ادراك حقايق عالم را بر همه ي انسان هاي سراسر عالم گشوده اند. اما آيا به راستي انسان با اين علوم از خرافات و جهل نجات پيدا كرده و يا نه، در جهل و خرافاتي بسيار عميق تر فرو رفته است؟

لازم به تذكر است كه اگر انقلاب اسلامي ايران پيروز نشده و كار رجعت به مباني فرهنگي اسلام در همه ي زمينه ها به اين حد از وسعت و اشاعه نرسيده بود، هرگز امكان سخن گفتن از اين مسائل با اين همه جرأت و جسارت به وجود نمي آمد. اگر كسي بينگارد كه انقلاب اسلامي ايران، همچون ديگر انقلاب هايي كه در قرون اخير اتفاق افتاده است، داراي وجهه اي صرفاً سياسي است، سخت در اشتباه است. رودررويي انقلاب اسلامي ايران در اصل با «تفكر غربي» است و ما ان شاءالله در آينده اي نه چندان دور، شاهد يك رجعت همه جانبه ي فرهنگي به اصول و مباني اسلام خواهيم بود و خواهيم ديد كه چگونه تمدن اسلام مبتني بر همين رجعت وسيع فرهنگي، تحولات عظيمي را در اركان و ظواهر حيات اجتماعي انسان ايجاد خواهد كرد و نظامات تازه اي را در همه ي زمينه هاي علمي، فرهنگي، سياسي و مدني برقرار خواهد داشت.

البته اكنون اكثر افراد و حتي بسياري از علماي روحاني متأسفانه با خوشبيني و بدون تأمل عميق در مسائل، مي انگارند كه اسلام في الجمله محتواي علمي سيستم آموزشي كنوني را تأييد مي كند و ما شاهد تلاش هايي هستيم كه با هدف انتقال اين سيستم آموزشي و محتواي علمي آن به حوزه هاي علميه انجام مي پذيرد. يك برداشت سطحي از توصيه هاي داهيانه ي حضرت امام امت در زمينه ي وحدت حوزه و دانشگاه، بدون تأمل مي تواند به اين نتيجه دست يابد كه بايد علوم دانشگاهي را با همين محتواي كنوني در حوزه هاي علميه اشاعه داد و في الجمله تعليمات سنتي را با علوم رسمي و يافته هاي علمي و تخصصي دانشگاهي مطابقت بخشيد. پايين ترين نقطه اي كه اين تفكر مي تواند به آن منتهي شود اين است كه ما معارف اسلام و تعليمات سنتي حوزه هاي علميه را با يافته هاي علوم دانشگاهي محك بزنيم و هر چه مورد تأييد قرار نمي گيرد به دور بريزيم. اين تفكر هم اكنون، در ايران و ساير نقاط جهان، در ميان بسياري از مسلمان هايي كه گرايش هاي شديد ليبراليستي و غربگرايانه دارند اشاعه دارد و در واقع مبناي فكري بسياري از انحرافات سياسي ـ نظير آنچه در ميان مجاهدين خلق، نهضت آزادي و اصحاب بني صدر شاهد آن بوديم ـ بر همين برداشت هاي ليبراليستي قرار دارد.

اگر به آنچه كه حضرت امام امت در هنگام بازگشايي دانشگاه ها فرمودند مراجعه كنيم، خواهيم ديد كه اين برداشت هاي ليبراليستي با مفهوم حقيقي وحدت حوزه و دانشگاه ـ يعني آنچه مورد نظر حضرت امام بوده است ـ بسيار متفاوت و حتي متناقض است. ايشان صراحتاً فرموده اند: ...دانشگاه را باز كنند، لكن علوم انساني اش را به تدريج از دانشمنداني كه در حوزه هاي ايران هست و خصوصاً در حوزه ي علميه قم استمداد كنند.(3)

آيا مقصود ايشان اين است كه علماي حوزه ي علوم انساني را با همان محتواي كنوني كتاب هاي درسي تدريس كنند؟ اگر اينچنين باشد، ديگر چه نيازي است كه به سراغ دانشمندان حوزه هاي علميه بروند؟ اگر علماي حوزه هاي علميه وظيفه ي تدريس علوم انساني را در دانشگاه ها بر عهده بگيرند، لاجرم به بازنگري محتواي كنوني علوم انساني خواهند پرداخت و اين محتوا را با نظريات كامل اما غير مدون اسلام در زمينه هاي مختلف علوم انساني مقايسه خواهند كرد و اين حركت به يك تحول عظيم علمي در مباني معرفتي علوم انساني منجر خواهد شد و رفته رفته نظام آموزشي ديگري جانشين سيستم آموزشي كنوني خواهد گشت و مقصود از وحدت حوزه و دانشگاه همين است.

اين تحول بدون ترديد تغييري در حد «افزودن چند واحد معارف اسلامي» به همان محتواي قبلي دروس دانشگاهي نخواهد بود. افزودن چند واحد معارف اسلامي به مجموعه ي دروس دانشگاهي هيچ مشكلي را از پيش پاي برنمي دارد. آنچه كه بايد انجام شود، يك بازنگري كلي و وسيع و عميق به محتواي كنوني علوم غربي و ارزيابي آن توسط علمايي است كه انديشه ي آنان بر مباني معرفتي اسلام بنا شده است. اگر حضرت امام درباره ي علوم انساني تأكيد فرموده اند بدين علت است كه اين بازنگري و ارزيابي بايد نخست از علوم انساني آغاز گردد و سپس به دامنه ي علوم تجربي نيز كشيده شود. اگر اين ارزيابي و تطبيق از علوم انساني آغاز گردد، لاجرم علوم تجربي را نيز در بر خواهد گرفت، چرا كه اصولآ، بر خلاف آنچه عموم مي پندارند، علوم تجربي، بنيان، جهت و حتي روش پژوهشي خويش را از فلسفه ي غربي اخذ كرده اند.

يكي از علماي معاصر در اين باره گفته است: درست است كه به علوم طبيعت صورت رياضي داده شده و اين علوم در مدارس و دانشكده ها با قطع نظر از نتايج علمي و فني آن تدريس مي شود و در ظاهر مي تواند صورت صرف نظر و علم نظري داشته باشد، اما در ذات و حقيقت خود علم نظري نيست، زيرا درستي و اتقان احكام آن اعتبار تكنيك و تكنولوژيك دارد و به عبارت ديگر درستي احكام علوم طبيعت در اين است كه مي توان به مدد آن اشيا را تغيير داد و از آن به نفع بشر استفاده كرد. پس اين علم جديد را مي توان به اصطلاح قدما علم اعتباري در مقابل علم حقيقي و علم نظري قرار داد.

چه نسبتي ميان علم حقيقي و علم اعتباري وجود دارد؟ علم حقيقي مبناي علم اعتباري است و اين حكم به طور كلي در طي تاريخ فلسفه صادق است و چون علم جديد هم علم اعتباري است، يعني بدون آنكه به ذات و حقيقت اشيا نظر داشته باشد و موجودات را نه چنانكه هستند بلكه در صورت رياضي و كمي اعتبار مي كند، مؤسس بر فلسفه است، اما احكام آن از احكام فلسفه استنتاج نمي شود.(4)

ما در اين كتاب رفته رفته در اين جهت سير كرده ايم كه لاجرم بايد به بحث درباره ي ماهيت علم و علوم جديد بپردازيم. محتواي علمي سيستم آموزشي كنوني در مدرسه ها و دانشگاه ها انباشته از فرضياتي است كه هر چند كاملاً به اثبات نرسيده اند، اما به گونه اي تدريس مي شوند كه تو گويي علم مطلق هستند و هيچ ترديدي در آنها وجود ندارد.

پيش از بحث درباره ي ماهيت علوم جديد، لازم است كه ما مواردي چند از اين مطلق گويي هاي بي اساس را بررسي كنيم تا ضرورت بحث در ماهيت علوم جديد بيش از پيش مشخص شود.

يكي از مشهورترين مطالبي كه كتاب هاي درسي مدارس و دانشگاه ها را پر كرده است تحليل هاي داروينيستي بسيار شبهه ناكي است كه غربي ها در باب تاريخ تمدن مي گويند. در اين تحليل ها زنجيره ي وراثتي انسان كنوني را به ميمون نماهايي مي رسانند كه پيش از دوران چهارم زمين شناسي مي زيسته اند. سپس پيدايش اولين انسان ها را به اواسط دوران چهارم زمين شناسي، به حدود نيم ميليون سال پيش مي رسانند. مشهور اين است كه نخستين جوامع انساني جامعه هايي اشتراكي است از آدم هايي بوزينه سان كه در غارها مي زيسته اند و از ابزارهاي سنگي استفاده مي كرده اند، شكارچي بوده اند و لباس هايي از پوست حيوانات به تن مي كرده اند و با ايما و اشاره و از طريق اصواتي مقطع و تكامل نايافته با يكديگر سخن مي گفته اند.

از سوي ديگر، قرآن مجيد و روايات متقن، زنجيره ي موروثي انسان هاي كنوني را به يك زوج انساني مي رساند كه از بهشت هبوط كرده اند: آدم و حوا (سلام الله عليهما). آدم(ع) اولين پيامبر خدا و حجت او بر كره ي زمين است و آنچنان كه از نص قرآن برمي آيد متعلم به علم الاسماء ـ يعني حقايق عالم وجود ـ است. پرسش حقير اين است كه به راستي چگونه مي توان بين اين مطالب و آنچه در كتاب هاي تاريخ تمدن و كتب آموزشي مدرسه ها و دانشگاه ها درباره ي انسان هاي اوليه يافت مي شود، جمع آورد؟

حقير در ميان مؤمنين از دوستان و آشنايان خويش و ديگر كساني كه به نوعي با آنان در ارتباط بوده ام، كسي را نديده ام كه تفسير روشن و درستي از اين مطالب در ذهن داشته باشد. همه ي آنها حضرت آدم عليه السلام را ـ معاذالله ـ به صورت يكي از انسان هاي بدوي تصور مي كرده اند كه با لباسي از پوست حيوانات، گرز سنگي به دست به دنبال شكار مي دود و... چه بگويم؟ باانصاف ترين و آگاه ترين كساني كه ديده ام آنها هستند كه از هر نوع تصور و تصديقي در اين زمينه فرار مي كنند و با اين وسيله سعي مي كنند كه تقدس آيات و روايات مربوط به آفرينش انسان را براي خود محفوظ دارند. حالا تنظيم كنندگان كتاب هاي درسي چگونه به درستي اين فرضيات شبهه ناك يقين پيدا كرده اند و كتاب هاي دبستان و دبيرستان و دانشگاه را از اين مطالب مجعول درباره ي تاريخ تمدن پر كرده اند، خدا مي داند. آيا آنها هرگز از خود نپرسيده اند كه اگر به راستي زندگي انسان ها از اين جوامع اشتراكي آدم هاي بوزينه سان آغاز شده باشد، آيات و روايات مربوط به آفرينش انسان را چگونه بايد تفسير و تحليل كرد؟ به راستي آنها هرگز به اين مسئله نينديشيده اند كه اين سير تاريخي براي تكامل بشر در صورتي درست است كه ما مبناي داروينيستي تطور انواع را پذيرفته باشيم؟ يعني براي اعتقاد داشتن به اينكه زندگي انسان بر كره ي زمين از جوامع بدوي و اشتراكي انسان هاي بوزينه سان آغاز شده است بايد نخست ايمان آورد كه انسان از نسل ميمون است؛ به عبارت روشن تر، بايد اين سير تكاملي را كه عرض خواهم كرد براي پيدايش انسان پذيرفت: پستانداران موشمانند ابتدايي، تارسير، ميمون هاي قاره ي جديد، ميمون هاي قاره ي قديم، ژيبون، اورانگ اوتان، شمپانزه، گوريل، انسان نماهاي جنوب افريقا، انسان. آيا اين سير تكاملي براي آفرينش انسان با محتواي علمي قرآن و روايات مطابقت دارد؟

اگر كسي مي پندارد كه مبناي اين فرضيات بر واقعيات انكارناپذير علمي بنا شده است و في المثل فسيل هاي پيدا شده از نسل هاي پيشين انسان ها اين فرضيات را تأييد مي كند، بداند كه سخت در اشتباه است. اگر بخواهيم روشن تر و با استفاده از مثال هاي روشنگر سخن بگوييم بايد گفت كه اگر با حذف همه ي پيچيدگي هايي كه خود دانشمندان غربي به آن اذعان دارند و ما در ادامه ي همين فصل بدان اشاره خواهيم كرد، بر سبيل مسامحه فقط نمونه هاي برگزيده اي از فسيل هاي پيدا شده را ذكر كنيم كه در فرضيات انسان شناسي غربي ها مي گنجد، باز هم هيچ دليلي وجود ندارد كه اين فرضيه ها بر حقيقت استوار باشد. به عنوان مثال، اگر از ميان فسيل هاي پيدا شده ـ آنچنان كه در اكثر كتاب هاي آنتروپولوژي و تاريخ تمدن آمده است ـ فقط انسان جاوه (پيتكانتروپ)، انسان پكن (سينانتروپ)، انسان نئاندرتال و هوموساپينس يا انسان امروزي را در نظر بگيريم، باز هم دو دانشمند بر مبناي دو ايدئولوژي مختلف فرضيات كاملاً متفاوت و متناقضي را بر همين نمونه هاي ياد شده بار خواهند كرد. فرضيه اي كه يك فكر داروينيستي بر مبناي مجموعه ي نمونه هاي مذكور ارائه خواهد داد اين است:
در ميان قديمي ترين فسيلها، اولين فسيل كشف شده، فسيل معروف به انسان جاوه است كه بوسيله ي كاشف آن... پيتكانتروپ(5) ناميده شد. اين نام، اول به بقايائي

داده شد كه عبارت بود از يك كاسه ي سر، يك استخوان ران، يك آرواره پائين و چند دندان. از روي اين بقايا، وجود يك شكل انسان فوق العاده ابتدائي [!] استنتاج شد كه اندازه ي مغزش حد وسط بين انسان و گوريل، دندانهايش از نظر ساخت، ميانه حال، اما بدنش راست (قائم) بود. اين استنتاج نه تنها به وسيله ي كشفيات ديگر در جاوه تأييد شد، بلكه كشفيات بسيار گسترده تري نيز كه در نزديك پكن انجام پذيرفته، مؤيد آن بوده است. انسان پكن را سينانتروپ(6) ناميده اند...(7) انسان جاوه داراي كمترين گنجايش مغزي و بزرگترين برجستگيهاي استخواني در بالاي چشم است.... انسان نئاندرتال، داراي گنجايش مغزي بيشتر و برجستگيهاي استخواني كوچكتري از انسان جاوه است.... انسان امروزي (هوموساپينس) داراي جمجمه اي است از همه ظريفتر، بدون پوزه، ولي بيني و چانه اي كاملاً رشد كرده.(8)

يك تفكر داروينيستي از آنجا كه معتقد به تطور انواع است فوراً نمونه هاي ياد شده را به يكديگر پيوند مي دهد و اين فرضيه را استنتاج مي كند كه: نسل انسان امروز به نئاندرتال و سپس به گوريل مي رسد. اما همين نمونه ها اگر در اختيار يك انسان مسلمان قرار بگيرد نتيجه اي كاملاً متفاوت خواهد گرفت. البته كسي در اينكه يك چنين موجوداتي در كره ي زمين بوده اند شكي ندارد، اما در اينكه بين آنها و نسل كنوني انسان در كره ي زمين چه رابطه اي هست، سخن بسيار است. علامه طباطبايي(ره) در طي مباحث مفصلي در مجلدات مختلف «الميزان» تصريح مي فرمايند كه نسل بشر كنوني به مرد و زني مي رسد كه از انسان يا حيوان ديگري متولد نشده اند. از جمله، ايشان در ذيل آيه ي اول از سوره ي «نساء» فرموده اند: ... لكن دانشمندان ژئولوژي ـ علم طبقات زمين ـ گفته اند كه عمر نوع انسان از ميليونها سال هم تجاوز مي كند و آثار و فسيلهايي هم كه مربوط به بيش از پانصدهزار سال قبل است به دست آورده اند، ولي اين دانشمندان دليل قانع كننده اي كه ثابت كند نسل موجود متصل و پيوسته به آن انسانهاست، در دست ندارند... اما قرآن صريحاً بيان نكرده است كه آيا ظهور نوع انسان منحصر به همين دوره است يا اينكه قبلاً هم ادواري بر او گذشته كه ما آخرين آنها هستيم. گر چه بسا مي توان از اين آيه ي: و اذ قال ربك للملائكة اني جاعل في الأرض خليفة قالوا اتجعل فيها من يفسد فيها و يسفك الدماء و نحن نسبح بحمدك و نقدس لك قال اني اعلم ما لا تعلمون(9) استشمام كرد كه قبل از دوره ي كنوني ادوار ديگري نيز بر نوع انسان گذشته باشد، همانطور كه در تفسير آيه ي فوق بدان اشاره كرديم. آري، از بعضي روايات اهل بيت(ع) معلوم مي شود كه اين نوع، ادوار زيادي قبل از اين دوره به خود ديده است.(10)

در تفسير عياشي از امام صادق عليه السلام نقل شده كه فرمودند: «اگر ملائكه قبلا كسي را نديده بودند كه در زمين فساد و خونريزي كند اطلاعي از اين مطلب كه گفتند آيا كسي را در زمين قرار مي دهي كه فساد و خونريزي كند، نداشتند.»

علامه طباطبايي(ره) مي فرمايد: ممكن است اين روايات اشاره به دوراني باشد كه پيش از دوره ي بني آدم بوده و در آن دوران افراد ديگري روي زمين زندگي مي كرده اند چنانكه روايات ديگري نيز بر اين امر دلالت دارد.(11) به راستي چه دليلي وجود دارد كه نمونه هاي ياد شده از نظر وراثتي به زنجيره ي واحدي تعلق دارند؟ هيچ؛ گذشته از آنكه اصلاً دلايل بسياري نيز بر رد اين فرضيات موهوم وجود دارد. انسان همواره بر مبناي شناخت خويش از جهان، عوامل و امور و وقايع اطراف خويش را به يكديگر مرتبط مي سازد، اما هيچ دليلي وجود ندارد كه اين تصورات و توهمات بر واقعيت و حقيقت عالم وجود منطبق باشد.

خودِ آنتوني بارنت، نويسنده ي كتاب «انسان به روايت...»، هنگام بحث از پيچيدگي هاي موجود مي گويد: خيلي راحت بود اگر مي شد داستان تكامل انسان را به نحوي كه در بالا خلاصه كرديم، تمام شده دانست؛ اما قطعات ديگري يافت شده اند كه بهيچوجه در يك چنين طرح ساده اي نمي گنجند.

مشهورترين اينها، جمجمه اي است به نام سوانسكومب(12). اين جمجمه از روي دو تكه استخوان شناخته شده است كه عقب و قاعده و قسمتي از يك طرف كاسه ي سر را تشكيل مي دهند. اين دو تكه استخوان در يك حفره ي شني در جنوب رودخانه ي تمز(13)، بين دارتفورد(14) و گريوزند(15) يافت شده است، ناحيه اي كه باستانشناسان آن را از لحاظ بقاياي انساني بسيار غني مي دانند. اين جمجمه متعلق به زني بود كه سن او در حدود بيست و چند سال بوده است. ضخامت استخوانهاي جمجمه ي او از ضخامت معمول در جمجمه هاي انسان جديد بيشتر است، اما گنجايش مغزي اش بين ١٣٢٥ تا ١٣٥٠ سانتيمتر مكعب برآورد شده است. اهميت اين جمجمه از اين جهت است كه صاحب آن تقريباً بطور مسلم از معاصران نزديك انسان جاوه و پكن بوده است، و اين خود دليل نسبتاً قانع كننده اي است كه انسانهايي با هيئت انسان امروزي در دوره پلئيستوسن ميانه وجود داشته اند.

واضح است كه تا وقتي نمونه هاي بسيار ديگري از اينگونه به دست نيامده است، نمي توان توجيهي قطعي براي اين بقايا ارائه داد. قطعات ديگري نيز يافت شده كه گواه بر اين است كه در دوره ي پلئيستوسن ميانه و پاياني، يعني قبل از ظهور انسان نئاندرتال، انسانهايي به شكل انسان جديد (ساپينس) وجود داشته اند.(16)

گذشته از همه ي اينها، اگر ما فرضيه ي داروينيستي تطور انواع را قبول نكنيم ـ كه قبول نمي كنيم ـ ديگر بحث كردن در اطراف اين نمونه ها و چگونگي ارتباط آنها با يكديگر ضرورتي ندارد، چرا كه اصولاً همه ي فرضيات مربوط به پيدايش انسان و تاريخ تمدن بر همين ركن اساسي، يعني نظريه ي داروين مبتني بر تطور انواع، بنا شده است.

توضيحي كه بار ديگر تذكر آن در اينجا ضروري است اين است كه هرگز نمي توان همه ي وقايع و حوادث عالم خلقت را با استفاده از قانون عمومي عليت و سببيت به گونه اي تفسير كرد كه ديگر نيازي به «عالم امر» و «دخالت ارواح مجرد» نباشد. البته گرايش عامي كه به تبعيت از تفكر سيانتيستي و علم پرستانه ي غربي در سراسر جهان امروز اشاعه يافته، همواره سخت متعهد است كه همه ي امور را با استفاده از قوانين طبيعي و زنجيره ي علي و سببي حوادث، به گونه اي توجيه و تفسير كند كه نيازي به خداوند و عالم امر پيدا نشود. اگر چه يك انسان عاقل و عارف در همه ي قانون مندي ها و سنت هاي طبيعي و تاريخي عالم خلقت نيز خدا را مي بيند و اصلاً در نور وجود اوست كه همه چيز را موجود مي بيند، اما تفكر غالب امروز متأسفانه، متعمدانه و با اصرار در جهل، مايل است كه عالم خلقت را بي نياز از عالم امر بداند و با اين حيله ي جاهلانه و كبك مانند از مذهبي بودن بگريزد. هر چند كبكي كه سر خود را در برف فرو كرده است تنها خود را فريب مي دهد، لكن اين نحوه ي تفكر و اين خودفريبي در همه ي توجيهات علمي اين روزگار وجود دارد و مقبوليتي عام يافته است.

توجيه مادي عالم خلقت بر محور سببيت محض به يك دور باطل و تسلسل بي پايان منجر مي شود و اگر انسان خود را فريب ندهد و تغافل نكند، به راحتي درخواهد يافت كه زنجيره ي سببي حوادث ناگزير بايد نهايتاً در آخرين نقطه، با اتكا به عالم امر يا عالم روح و دخالت ارواح مجرد توجيه و تفسير شود، اگر نه، هيچ واقعه و حادثه اي در عالم قابل ادراك نيست.

به طور كلي وجود فكر و عقل و حيات و حركت و قدرت و اراده در عالم خلقت به هيچ صورت، جز با اتكا به عالم امر، قابل توجيه نيست. روح مجرد است كه منشأ عقل و حيات و اراده است و روح نيز موجودي است از عالم امر. اگر بخواهيم عالم خلقت را مستغني از روح مجرد توجيه كنيم، بايد بپذيريم كه در ميان مواد معدني ناگاه چيزي خودبه خود، بدون نياز به محرك خارجي به حركت بيفتد يا يك ماده ي معدني ناگهان به يك ماده ي آلي تبديل شود يا يك ماده ي معدني شروع كند به خود و ديگران انديشيدن. آنها كه مي خواهند عالم خلق را اين گونه توجيه كنند ناچار بايد متوسل به خرافاتي از اين قبيل كه عرض شد بشوند و همان گونه كه در ماترياليسم ديالكتيك مي بينيم، اين نقاط را در محفوفه اي از خرافات و غفلت زدگي ها بپيچند تا انسان درنيابد كه دچار اشتباه شده است.

في المثل مفهوم مكان خودبه خود انسان را بدين حقيقت مي رساند كه جهان نامحدود و بي نهايت است و پذيرش اين امر، ايمان آوردن به خداوند و جهان لايتناهاي آخرت است. تصور مكان خودبه خود انسان را بدين پرسش مي كشاند كه «پايان عالم كجاست؟» يا «آسمان به كجا منتهي مي شود؟». هر ديواره ي انتهايي كه بخواهيم براي آسمان يا عالم خلقت قائل شويم، باز مواجه با اين سؤال مي شويم كه «آن ديواره ي انتهايي در كجا قرار دارد؟» يا «بعد از آن چيست؟». اگر نخواهيم قبول كنيم كه عالم نامحدود و بي نهايت است و آسمان تا هر كجا كه بروي آسمان است و به جايي ختم نمي شود دچار يك دور تسلسل باطل مي شويم و مسئله همواره لاينحل باقي مي ماند، مگر اينكه بپذيريم كه عالم نامحدود است و پذيرش اين امر في نفسه به معناي پذيرفتن «عالم امر» يا «عوالمي فراتر از عالم ماده» است.

درباره ي زمان نيز مسئله همين است. مفهوم زمان خودبه خود ما را به اين سؤال مي كشاند كه «زمان از كي آغاز شده است؟» يا «كي زمان به پايان مي رسد؟». هر نقطه ي نهايي كه بخواهيم براي آغاز يا پايان زمان قائل شويم به ناچار خود قطعه اي از زمان است و باز هم مسئله به همان صورت برجاي خود باقي است. اگر نخواهيم مفاهيم «ازلي» و «ابدي» را قبول كنيم، اين دور باطل هرگز حل نخواهد شد، مگر آنكه مفاهيم ازل و ابد را بپذيريم و اين پذيرش في نفسه ايمان آوردن به خدايي است كه هو الاول و الاخر(17).

براي پرهيز از اطناب كلام بايد بگوييم كه در همه ي موارد ديگر نيز مشكل از همين قرار است. پرسش كردن از حركت اوليه (محرك اوليه)، علت اوليه (علت العلل)، اراده ي اوليه... و بالأخره موجود اوليه يا واجب الوجود لاجرم به ايمان مذهبي منتهي مي شود، مگر اينكه انسان خود را به غفلت بزند و با پرسش هايي انحرافي، فكر خود را از پرسش اصلي برگرداند.

في المثل ماترياليست ها براي آنكه از مشكل لاينحل «محرك اوليه» خلاص شوند و ايمان به خدا نياورند، منشأ حركت را به تضاد دروني اشيا بازمي گردانند، در حالي كه اين كار فقط به تأخير انداختن همان پرسش اصلي است. حالا در جواب اينكه «منشأ تضاد دروني اشيا چيست؟» چه بايد گفت؟ گذشته از آنكه باز هم مشكل نياز حركت به محرك خارجي بر سر جاي خويش باقي است و اگر پاي فوتباليست ها به توپ فوتبال نخورد، تا دنيا دنياست توپ خودبه خود حركت نخواهد كرد.

پرسش از نخستين انسان نيز يكي از همين مشكلات اساسي است كه جز با اتكا به عالم امر و توجيه و تفسير مذهبي قابل حل نيست. هيچ نوعي خودبه خود به نوع ديگر تبديل نخواهد شد. براي حقير بسيار شگفت آور است اينكه آدم هايي ظاهراً عاقل فرضيه ي جهش(18) را به مثابه يك حرف عاقلانه مي پذيرند. اگر كسي قدرت دارد كه خود را به نوعي ديگر تبديل كند جهش بيولوژيك نيز امكان وقوع دارد. كدام عاقلي اين تغيير خودبه خودي را مي پذيرد؟ جهش يك تغيير ماهوي است و قبول كردن اينكه تغيير در ماهيت اشيا خودبه خود روي دهد از اعتقاد داشتن به خلق الساعه خنده دارتر و احمقانه تر است.
چگونه ممكن است كه انسان از نسل ميمون باشد؟ اين يك خرافه ي علمي(!) است و متأسفانه علم امروز از اين خرافه ها بسيار دارد. انسان بدوي با آن مشخصاتي كه در كتاب هاي تاريخ تمدن نوشته اند زاييده ي خيالات الكليستي غربي هاست. نه اينكه موجوداتي با اين مشخصات وجود نداشته اند، خير؛ موجوداتي اينچنين در كره ي زمين زيسته اند، اما بدون ترديد انسان امروز از نسل آنها نيست و آنها هم از نسل ميمون نبوده اند. امكان تبديل و تطور خودبه خودي انواع به يكديگر هرگز وجود ندارد. تغييراتي كه در يك نوع گياه يا حيوان به وجود مي آيد صرفاً در حد انقراض، اصلاح و تكامل است، نه استحاله به انواعي ديگر.

درباره ي آغاز زندگي انسان بر كره ي زمين و پايان كار او نظر قرآن و روايات بسيار صريح و روشن است. سير حيات بشر بر كره ي زمين از يك زوج انساني به نام آدم و حوا (س) كه از بهشت برزخي هبوط كرده اند آغاز شده است. اولين جامعه ي انساني روي كره ي زمين امت واحده ي حضرت آدم(ع) است كه در محدوده ي كنوني مكه و اطراف آن در حدود هفت تا ده هزار سال پيش تشكيل شده است. بين اين انسان هاي اوليه و نسل هايي كه فسيل هاي آنها مورد مطالعه ي تروپولوژيست ها قرار گرفته است، پيوند موروثي وجود ندارد. آنچنان كه از باطن كلام خدا و روايات برمي آيد، نسل اين انسان ها هزارها سال پيش از هبوط در كره ي زمين انقراض پيدا كرده است.

قرآن مجيد و روايات جز در مواردي بسيار معدود، درباره ي مشخصات مادي و ظاهري زندگي اين امت واحده سكوت كرده اند و اصولاً نبايد هم توقع داشت كه قرآن و روايات اصالتاً به صورت ظاهري زندگي امت ها و اينكه چه مي خورده اند، چه مي پوشيده اند يا با چه وسايلي كشاورزي و دامداري مي كرده اند نظر داشته باشند. اگر مي بينيم كه تفكر امروز غرب در سير تاريخي تمدن تنها به همين وجوه مادي از زندگي جوامع انساني نظر دارد بدين علت است كه فرهنگ غرب و علوم رسمي، از تاريخ تحليلي صرفاً اقتصادي دارند و البته از لفظ «اقتصاد» نيز به مفهومي خاص توجه دارند كه در فصل هاي گذشته اجمالاً بدان پرداخته شد.

قرآن و روايات تاريخ زندگي بشر را بر محور حركت تكاملي انبيا بررسي كرده اند و حق هم همين است. به همين علت، في المثل اگر چه ما نمي دانيم كه حضرت ابراهيم خليل الرحمان(ع) با چه وسايلي كشاورزي مي كرده اند، اما از جانب ديگر، جزئيات امتحانات الهي ايشان را در سير و سلوك طريق خدا به طور كامل مي دانيم.

در آيه ي مباركه ي ٣٠ از سوره ي «بقره»(19) هنگامي كه پروردگار متعال قصد خويش را از گماردن خليفه اي در كره ي زمين ظاهر مي سازد، جواب فرشتگان به گونه اي است كه گويا تاريخ نسل هاي منقرض شده ي انسان هايي ديگر را در كره ي زمين مي دانند و بر سفاكيت و فسادانگيزي آنان آگاهي دارند. همان طور كه در فصل گذشته در نقل فرمايش حضرت علامه طباطبائي(ره) بدان اشاره رفت، احتمالي قريب به يقين وجود دارد كه بتوان از آيه ي مباركه ي مذكور برداشتي آنچنان داشت كه عرض شد. رواياتي هم كه بتوانند مؤيد اينچنين برداشتي باشند وجود دارند.
حضرت علامه طباطبائي(ره) در بيان اينكه «انسان نوعي مستقل و غير متحول از نوع ديگر است» در تفسير «الميزان» ذيل آيه ي نخست از سوره ي «نساء» فرموده اند: ... آياتي كه گذشت براي اين بحث هم كافي است. چون آيات قبل انسان موجود را كه با نطفه توالد مي كند منتهي به آدم و زنش مي داند و خلقت آن دو را نيز از خاك مي شناسد. پس نوع انسان به آن دو بازمي گردد، بدون اينكه خود آن دو بچيزي همانند و يا همجنس منتهي شوند، بلكه آنها آفرينشي مستقل دارند.

اما آنچه كه امروز نزد علماء طبيعي و انسان شناسي معروف شده اينست كه مي گويند پيدايش انسان اولي در اثر تكامل بوده است. اين فرضيه با جميع خصوصيات خود، گرچه مورد قبول همگاني نيست و هر دم دستخوش بحث و اشكال است اما اينكه اصل فرضيه يعني اينكه انسان حيواني بوده كه در نتيجه ي تحول انسان شده است، امري است كه همه آنرا پذيرفته و بحث از طبيعت انسان را بر آن مبتني كرده اند.(20)

سپس حضرت علامه به تشريح فرضيه پرداخته و آنگاه در ادامه ي آن فرموده اند: اين فرضيه از آنجا بوجود آمده كه در ساختمان موجودات بطور منظم كمالي ديده مي شود كه در يك سلسله مراتب معيني از نقص رو به كمال پيش رفته است و نيز تجربه هايي كه در زمينه ي تطورات جزئي بعمل آمده، همين نتيجه را تأييد مي كند ـ اين فرضيه ايست كه براي توجيه خصوصيات و آثار انواع مختلف فرض شده است بدون آنكه دليل مخصوصي آنرا اثبات نمايد و يا عقيده اي مخالف آنرا رد كند. بنابراين مي توان فرض كرد كه اين انواع بكلي از هم جدا و مستقل باشند بدون اينكه تطوري كه نوعي را به نوع ديگر مبدل سازد در كار بيايد. بلي صرفاً يك سلسله تطوراتي سطحي در زمينه ي حالات هر نوعي وجود دارد بدون اينكه ذات آنها دستخوش تحول شود. تجربه هايي هم كه انجام گرفته بطور كلي در زمينه ي همين تطورات سطحي است كه در يك نوع انجام گرفته و هنوز تجربه ي تحول فردي را از يكنوع به نوع ديگر مشاهده ننموده، هرگز ديده نشده كه ميموني تبديل به انسان شود. بلكه صرفاً در مورد خواص و آثار و لوازم و اعراض بعضي از انواع است كه تجربه تطوراتي را نشان داده است.(21)

شايد در وهله ي اول قبول اين نظريه نسبت به فرضيه ي تطور انواع مشكل تر جلوه كند، اما اگر درست بينديشيم اينچنين نيست. مشكل اينجاست كه قريب به اتفاق مردم جهان از همان آغاز كودكي كه از بيشترين استعداد روحي و جسمي براي آموزش بهره مند هستند، در مدارسي كه براي آموزش علوم غربي پايه گذاري شده اند براي پذيرش فرضيه هاي علمي تمدن غرب آماده مي گردند. همان طور كه پيش از اين با نقل قول از كتاب «موج سوم» عرض شد، خواندن رياضيات و هندسه از همان اوان كودكي در مدارس عقلاً و منطقاً ما را براي ادراك و تفهم علوم جديد ـ كه صورتي رياضي دارند ـ آماده مي سازد. منطق علوم جديد، منطق رياضي است و بدين ترتيب، رياضيات مدخل ادراك و تعليم همه ي علوم ديگر، اعم از علوم تجربي و انساني است و اگر در مدارس به كودكان با روش هاي خاصي كه همه ي ما با آن آشنا هستيم رياضيات و هندسه مي آموزند براي آن است كه عقلاً و منطقاً آنان را براي آموختن علوم جديد آماده سازند.

مقصود اين است كه اگر پذيرش نظريه ي قرآن و روايات در باب هبوط بشر نسبت به فرضيه ي تطور انواع مشكل تر جلوه مي كند، بدين علت است كه ما با عبور از مراحل آموزشي خاصي كه در مدارس و دانشگاه ها طي كرده ايم، روحاً براي ادراك زبان علمي جديد به مراتب آمادگي بيشتري داريم؛ اگر نه، اعتقاد داشتن به تطور انواع از نظر غرابت و بيگانگي موضوع، با ايمان آوردن به خلق الساعه تفاوتي ندارد. كسي كه به فرضيه ي تطور انواع و تبديل آنها به يكديگر ايمان مي آورد، لاجرم بايد نوعي خلق الساعه را بپذيرد. قبول كردن اينكه در مسير تكاملي انواع جهشي اتفاق مي افتد كه به يك تغيير ماهوي منجر مي شود، تا آنجا كه بتواند نوعي از حيوان را به نوعي ديگر تبديل كند، از نظر غرابت مثل ايمان آوردن به خلق الساعه است. جهش بيولوژيك هم نوعي خلق الساعه است و اگر ما امكان خلق الساعه را رد كنيم، به طريق اولي فرضيه ي جهش را نيز نبايد بپذيريم. اما حالا چگونه است كه در منطق جديد انسان ها، جهش هاي متوالي در مسير تكاملي انواع ـ يعني در واقع خلق الساعه هاي مكرر ـ امري منطقي و عقلاني تلقي مي شود اما خلق الساعه خرافه اي بعيد و غريب جلوه مي كند، علت آن را بايد در همان مطلبي جست و جو كرد كه عرض شد.

روحيه ي علمي جديد بر خلاف آنچه كه در قرون وسطي رواج داشت سعي دارد كه همه ي امور را بر مبناي قانون سببيت عام و بدون نياز به يك عامل يا فاعل خارجي توجيه و تفسير كند، حال آنكه اگر خود را به غفلت نزنيم هيچ امري را در جهان نمي توان بدين صورت توضيح داد. اگر ما نخواهيم قبول كنيم كه خالقي برتر عالمِ وجود را آفريده است، لاجرم بايد بپذيريم كه عالم خودبه خود به وجود آمده، يا ماده قديم و ازلي است. تصور ازلي بودن و قدمت ماده در جهاني كه هر روز و هر لحظه در معرض فنا و نابودي و مرگ و شكست است بسيار خنده آور است و از آن مسخره تر اين است كه بپذيريم جهان خودبه خود خلق شده است، آن هم در شرايطي كه تجربه ي انسان در همه ي طول تاريخ مدون، هرگز گواهي نمي دهد كه چيزي خودبه خود به وجود آمده باشد. بسيار شگفت آور است كه بشر عصر جديد خرافاتي اينچنين را به سادگي قبول مي كند، اما في المثل بقاي روح را كه فطرت هر انساني بدان حكم مي كند نمي پذيرد! چه رخ داده است؟

سيستم آموزشي كنوني در ايجاد اين روحيه ي مادي گرايانه داراي نقش اساسي و ركني است، و بعد از آن، رسانه هاي گروهي خصوصاً راديو و تلويزيون وظيفه ي حفظ و استمرار اين روحيه را در ميان مردم بر عهده گرفته اند. اين روحيه كه با لاابالي گري، تفنن گرايي، عدم برخورد جدي با مسائل و... همراه است ناشي از اصالت دادن به وجوه مادي و حيواني وجود بشر است كه از عدم اعتقاد به «روح مجرد» و «عالم امر» نتيجه مي شود. حقير در مقام دفاع از خلق الساعه نيستم و بي انصافي است اگر كسي بخواهد از آنچه عرض كردم نتيجه اي اينچنين اخذ كند. مقصود اين بود كه انسان امروز بر خلاف آنچه وانمود مي كند، از همه ي آدم هايي كه در طول تاريخ زيسته اند خرافاتي تر است و بيشتر از همه ي اقوام، خرافه هايي بعيد و غريب را به عنوان واقعيت هايي مسلم و حقايقي مطلق پذيرفته است.

داستان پيدايش انسان در كره ي زمين از طريق تطور انواع از آن خرافه هاي بسيار عجيبي است كه امروز مقبوليت عام يافته است. همه ي آن معلوماتي نيز كه ما امروز با عنوان تاريخ تمدن جمع آوري كرده ايم و در همه ي كتاب هاي مرجع ثبت نموده ايم و در سراسر جهان، در همه ي مراكز آموزشي از دبستان گرفته تا دانشگاه تدريس مي كنيم، بر مبناي اعتقادي تطور انواع بنا شده است و همان طور كه عرض شد، اگر اين مبنا را نپذيريم، تمام اين بنايي كه آن را تاريخ تمدن مي ناميم در هم مي ريزد. سيري كه در اين تواريخ براي تكامل بشر ترسيم كرده اند از هفت هزار سال قبل از تاريخ آغاز مي شود. تمدن يونان و روم به عنوان مبدأ يا آغاز تاريخ در نظر گرفته شده است و ما براي پرهيز از حاشيه روي، بحث در اطراف اين موضوع را كه چرا تاريخ يونان و روم به عنوان مبدأ تاريخ اعتبار مي شود به فصل هاي آينده وا مي گذاريم.

اولين دوران زندگي بشر را در اين تحليل ها «دوران توحش» مي نامند. تغيير بزرگ، يعني ابداع كشاورزي، حدود ٨٠٠٠ سال پيش به وقوع پيوسته است، و از اين پس دوران «بربريت ابتدايي» آغاز مي شود. انسان هاي دوران بربريت نخستين، آنچنان كه در كتاب هاي تاريخ تمدن مي خوانيم، در گروه هاي كوچك خانوادگي اما غير شهرنشين (غير متمدن) از طريق كشاورزي و دامداري زندگي كرده اند. دوران بربريت ابتدايي در حدود سه هزار سال به طول انجاميده تا بشر به شهرنشيني يا تمدن دست يافته است. سير تكامل اجتماعي بشر، از پنج هزار سال پيش كه اولين تمدن هاي مصر و بين النهرين تشكيل شده تا به امروز، اينچنين ترسيم شده است: تمدن هاي نخستين مصر و بين النهرين، تمدن دره ي سند، تمدن باستان ـ برده داري (اروپاي جنوبي، آفريقاي شمالي، خاورميانه، هند، چين، آمريكاي مركزي و جنوبي)، تمدن يونان و روم (مبدأ تاريخ، تاريخ صفر)، فئوداليسم و سپس سرمايه داري يا مزدكاري.

در اين تحليل و تفسيرها بدون استثنا جوامع اوليه يا بدوي بشري را از نظر ديني به شرك و چندگانه پرستي منتسب مي دارند و براي دين، همراه با تكامل اجتماعي انسان، يك سير تكاملي از شرك به يگانه پرستي قائل مي شوند. كتاب هاي تاريخ اديان در حقيقت نوعي تاريخ طبيعي است كه سعي مي كند ريشه هاي پيدايش دين را در جهل و نقص و عجز انسان در برابر طبيعت و خوفي كه از اين جهل و نقص و عجز زاييده مي شود جست و جو كند و آن را در يك سير تكامل طبيعي از شرك و چندگانه پرستي به توحيد برساند. سير طبيعي اين تكامل لاجرم بايد به جهان بيني علمي منتهي شود و تاريخ به دو عصر دين و علم(22) تقسيم شود. در اين تحليل، علم نهايتاً در برابر دين قرار مي گيرد، چرا كه علم علل نقص و عجز و جهل انسان را در برابر طبيعت از ميان برمي دارد و ديگر جايي براي خوف باقي نمي گذارد. اگر ريشه ي خداپرستي را در اين خوف بدانيم، بالتبع با جهان بيني علمي نياز به دين از بين مي رود.

يكي از نكات بسيار اساسي كه در اين سير تحليل تاريخي وجود دارد اين است كه شهرنشيني يا تمدن معيار ارزيابي تكامل بشر قرار گرفته، چنان كه از دوران پيش از شهرنشيني با عنوان توحش نام برده شده است و از تمدن نيز صرفاً به نحوه ي توليد غذا و نظام هاي اقتصادي زاييده از آن توجه داشته اند. شهرنشيني يا تمدن از هنگامي آغاز شده است كه جوامع بشري توانسته اند در زمينه ي توليد غذا به سطحي فراتر از مصرف خويش دست يابند.

تمدن را فرهنگ شهرها ناميده اند. شهرها در درجه ي اول تجمعات بزرگ انساني هستند كه خود به كار توليد غذا نمي پردازند.(23)

اين تعريفي است كه در همه ي كتاب هاي تاريخ تمدن آمده است. از جانب ديگر، توسعه ي توليد نيز در گرو تكامل ابزار توليد انگاشته مي شود و به تبع اين انگار، نامگذاري دوران هاي مختلف تكامل اجتماعي بشر اين گونه انجام مي شود: ديرينه سنگي، ميانه سنگي، نوسنگي، مفرغ، آهن و بالأخره عصر جديد كه وجه مشخصه ي آن اختراعات عصر جديد بويژه ماشين بخار و ماشين چاپ است. نامگذاري دوران هاي نخستين زندگي بشر به ديرينه سنگي و ميانه سنگي و نوسنگي بدين علت انجام شده است كه جوامع بشري در اين اعصار ابزار خويش را از سنگ مي ساخته اند. نخستين تمدن هاي باستاني همزمان با عصر مفرغ و كاربرد آهن آغاز شده است و به موازات تكامل ابزار توليد، بشريت از تمدن هاي برده داري باستاني عبور كرده و به فئوداليسم و نهايتاً سرمايه داري دست يافته است.

پايه هاي اساسي اين سير تحليلي كه ذكر شد بر نكاتي عمده است كه ناچار بايستي در اين كتاب مورد تجزيه و تحليل قرار بگيرند. تطور طبيعي انواع مهم ترين ركني است كه سير تحليلي تاريخ تمدن بر آن بنا شده است. درباره ي اين فرضيه تا آنجا كه امكان داشته است در اين فصل سخن گفته ايم و اگر چه ديگر نيازي به ادامه ي بحث باقي نمي ماند، اما نظر به ضرورت و اهميت اين مباحث، پايه هاي ديگر نظام تحليلي تاريخ تمدن را نيز مورد تجزيه و تحليل قرار مي دهيم تا به همه ي سؤالات مقدري كه در اين زمينه وجود دارد به خواست خداوند و در حد بضاعت علمي نويسنده جواب مقتضي ارائه شود.

بيان قرآن مجيد و روايات صراحتاً ناظر بدين معناست كه تاريخ حيات معنوي انسان از توحيد آغاز مي شود و به انواع مختلف شرك مي گرايد و نهايتاً بار ديگر، در آخرين مراحل حيات تكاملي بشر به امت واحده ي توحيدي ختم مي شود. اين سير بر خلاف فرضياتي است كه در جامعه شناسي اديان به عنوان نظرياتي متقن ابراز مي شود. در قاره ي استراليا و آفريقا اكنون جوامعي از انسان ها وجود دارند كه آنان را «بدوي» مي خوانند. اين تعبير از اين اعتقاد غلط نتيجه شده كه مراحل ابتدايي زندگي بشر در كره ي زمين همين صورتي را داشته است كه اكنون در اين جوامع مشاهده مي شود. اين اعتقاد نمي تواند مورد پذيرش ما قرار بگيرد، چرا كه اگر حيات معنوي و مادي بشر آن گونه كه در قرآن و روايات مورد تأكيد قرار گرفته است از توحيد آغاز شده باشد، اين قبائل را ديگر نبايد بدوي ناميد، چرا كه حيات فرهنگي و اجتماعي آنها در حقيقت نتيجه ي عدول از وضعيت نخستين زندگي انسان در كره ي زمين است و اين عكس آن فرضياتي است كه غربي ها ابراز مي دارند.

زندگي انسان، بر طبق قرآن و روايات، از حجت الله و امت واحده ي توحيدي آغاز مي شود و به حجت الله و امت واحده ي توحيدي نيز منتهي مي شود، و با توجه به اينكه همزمان با حضرت آدم عليه السلام و امت او هيچ انسان ديگري با يك منشأ و مبدأ موروثي ديگر در كره ي زمين نمي زيسته است، بايد اذعان داشت كه منشأ قبايلي كه از آنها با عنوان قبايل ابتدايي يا بدوي ياد مي شود همچون ديگر انسان هاي كره ي زمين به عصر نوح نبي عليه السلام باز مي گردد. آيات تاريخي قرآن مجيد دلالت صريح دارند بر اينكه جوامع اوليه با طوفان نوح(ع) از بين رفته اند و زندگي انسان بار ديگر از امتي واحده كه پيروان نوح نبي(ع) بوده اند آغاز شده و رفته رفته از توحيد به گونه هاي مختلف شرك و بت پرستي گراييده است.

از آنجا كه بررسي اين نظريه به تفصيل بيشتري نياز دارد، ادامه ي اين بحث را به فصل بعد موكول مي كنيم. منشأ تفاوت هاي نژادي (سرخ و سياه و زرد و سفيد)، چگونگي پراكنده شدن امت واحده ي حضرت نوح نبي عليه السلام در كره ي زمين و مشكل ناپيوستگي قاره ها از زمره مسائلي است كه در فصل ديگر ان شاء الله بدان پاسخ خواهيم گفت.



پي نوشت ها:

١. موج سوم، صص ٤١ و ٤٢.
٢. موج سوم، ص ٤٢.
3. امام خميني، صحيفه ي نور، ٢٢ ج، مركز مدارك فرهنگي انقلاب اسلامي، ج ١٥، ص ٢٥.
4. رضا داوري اردكاني، مقام فلسفه در تاريخ دوره ي اسلامي ايران، دفتر مطالعات و برنامه ريزي فرهنگي، ١٣٥٦، صص ٢٤ و ٢٥.
5. Pithecanthropus
6. Sinanthropus
7. آنتوني بارنت، انسان به روايت زيست شناسي، محمدرضا باطني و ماه طلعت نفرآبادي، نشر نو، چاپ سوم، تهران، ١٣٦٩، ص ١٠١.
8. انسان به روايت...، ص ١٠٢.
9. بقره/ ٣٠
10. علامه سيد محمد حسين طباطبايي(ره)، تفسير الميزان، ٤٠ ج، صالحي كرماني، ج ٧.
11. الميزان، صالحي كرماني، ج ٧.
12. Swanscombe
13. Thames
14. Dartford
15. Gravesend
16. انسان به روايت...، صص ١٠٦ و ١٠٧.
17. حديد/ ٣
18. mutation
19. و اذ قال ربك للملائكة اني جاعل في الارض خليفة قالوا اتجعل فيها من يفسد فيها و يسفك الدماء.
20. الميزان، صالحي كرماني، ج ٧، صص ٢٤١ ـ ٢٤٣.
2١. الميزان، صالحي كرماني، ج ٧، ص ٢٤٣.
22. مقصود معنايي اصطلاحي است كه امروز از اين لفظ اختيار كرده اند.
23. انسان به روايت...، ص ٢٣٠.



منبع : نرم افزار چند رسانه اي هنر خاكي منتشر شده توسط موسسه فرهنگي هنري شهيد آويني