كتابشناسي خاطرات عمليات مرصاد

سالروز آغاز عمليات مرصاد (1367) است. در اين عمليات رزمندگان ايراني با فرماندهي سپاه پاسداران و پشتيباني هوانيروز ارتش، تجاوز نيروهاي ضدانقلاب گروهك منافقين را به مرزهاي جمهوري اسلامي ايران سركوب كردند.

پس از پذيرش قطعنامه 598 توسط جمهوري اسلامي ايران، اعضاي پناهنده شده سازمان مجاهدين خلق (منافقين) به ارتش متجاوز صدام، با جمع آوري ديگر ضدانقلابيون از كشورهاي مختلف اروپايي، نيرويي فراهم كردند و با بهره گيري از جنگ افزارهاي اهدايي صدام از تنگه پاتاق در غرب كشور به ايران حمله كردند.

نيروي هوايي صدام با حمايت مقدماتي، آن ها را براي ورود به عمق خاك ايران ترغيب كرد. اما عمليات مرصاد در تاريخ پنجم مردادماه سال 1367 و به منظور مقابله با منافقين در مناطق اسلام آباد و كرند غرب آغاز شد. در اين عمليات با فرماندهي سپاه پاسداران و پشتيباني هوانيروز ارتش، رزمندگان از سه محور چهارزبر، جاده قلاجه و جاده اسلام آباد ـ پلدختر وارد عمل شدند و نيروهاي ضد انقلاب را در دو مرحله سركوب كردند. اين عمليات در خاطرات بسياري از رزمندگان درگير در آن بارتاب جدي داشته است و آثار گوناگوني براساس آن ها تاكنون منتشر شده اند. مهم ترين كتاب هايي كه تاكنون در حوزه خاطرات/ خاطره شفاهي و تاريخ شفاهي و با محوريت عمليات مرصاد منتشر شده، عبارتند از:

ـ ذبيح عاشق (يادواره شهيد حاج شيخ ذبيح الله كرمي)/ ن. شهرام مهر/ سازمان تبليغات اسلامي، معاونت فرهنگي/ 1369.

در كتاب «ذبيح عاشق» ابتدا گزيده اي از پيام حضرت امام(ره) خطاب به روحانيون در مورد تعهد، اداي تكليف، بركات جنگ و شهداي روحانيت درج شده و سپس زندگينامه شهيد «ذبيح الله كرمي» و فعاليت هاي او قبل از انقلاب و شكنجه هايي كه در زندانهاي شاه معدوم متحمل شده و پس از آن، فعاليت هاي شهيد بعد از انقلاب و سمت هايي كه داشته ذكر شده است. او در عمليات مرصاد در منطقه سرپل ذهاب در مبارزه با منافقين، پس از قبول قطعنامه 598 از سوي جمهوري اسلامي ايران، به شهادت رسيد. فصل سوم اين كتاب شامل گزيده اي از نوشته ها، يادداشتها و اشعار سروده آن شهيد است كه از دفترچه خاطرات او گزينش شده اند. در فصل چهارم، دوستان، همرزمان و خانواده شهيد از ويژگي ها و فعاليت هاي او سخن گفته اند. فصل پنجم، نامه هاي ساواك و فصل ششم عكس هايي از شهيد را پيش روي خواننده مي گذارد.

ـ آخرين گزارش/ سيد ياسر هشترودي/ دفتر ادبيات و هنر مقاومت/ 1371.

اين كتاب مجموعه چهار «خاطره گزارش گونه» مربوط به سالهاي 66 تا 68 است كه در آن، نويسنده با مردم شهرهاي جنگ زده قصر شيرين، سرپل ذهاب و اسلام آباد و به خصوص بازماندگان عمليات مرصاد گفتگو كرده است. در «آخرين گزارش» افراد بومي منطقه عملياتي مرصاد كلبه اي را نشان مي دهند كه در آن، تعدادي از منافقين با خوردن سيانور خودكشي كرده اند. همچنين از كشته شدن يك منافق زن به دست دوستان خود و بيمارستاني كه منافقين به آتش كشيدند و ساير جنايات هولناك منافقين سخن مي گويند. «قمري هاي زير شيرواني» و «شهر خاكستري» شرح ديدار از شهرهاي اهواز و خرمشهر و آبادان پس از پايان جنگ و گفتگو با مردمي است كه به شهر و ديار خود بازگشته اند و چهره شهرهاي جنگ زده را با بازسازي تغيير داده اند. «آنجا زندگي مثل ليقه دوات» گزارش سفر چهارده خبرنگار به حلبچه و كردستان عراق و گفتگو با مردم فقير آنجا و رانده شده هاي شهرهاي ديگر عراق است، كه اميدوارند اين مناطق به دست رزمندگان آزاد شوند. اين منطقه در همين زمان، بمباران شيميايي مي شود و خبرنگاران به بيمارستان برده مي شوند.

ـ تا اسارت/ حميد حكيم خواه (عيوضيان)/ دفتر ادبيات و هنر مقاومت/ 1372.

در اين كتاب خاطرات حميد حكيم خواه گردآوري شده است. قسمت اول به چگونگي اعزام وي به جبهه هاي نبرد حق عليه باطل در سال 1361 و حضور در منطقه چزابه اختصاص دارد. قسمت دوم به توصيف ايستگاه راه آهن تهران در هنگام اعزام نيروها به جبهه ها پرداخته، چهره مادران و پدراني را ترسيم كرده است كه با فرزندان خود درددل مي كرده اند. در قسمت سوم، حضور در پادگان دوكوهه و برگشت از آنجا به تهران براي آماده كردن نيروها در تيپ ده سيدالشهدا ذكر شده و در قسمت چهارم به عملياتي پرداخته شده است كه توسط گردان زهير در منطقه كردستان انجام شد و در آن، حميد حكيم خواه به اسارت نيروهاي بعثي درآمد. در پايان در خاطره اي به نام «تنگه چهار زبر» مجيد پيري، عمليات مرصاد را تشريح كرده است.

ـ در كنار آتش/ مهناز شايسته فر/ دفتر ادبيات و هنر مقاومت/ 1373.

در اين كتاب، نويسنده اوضاع كرمانشاه را در دوران جنگ شهرها شرح داده است. وقايع جنگ با شرح زندگي خانواده اي از اهالي كرمانشاه بازگو مي شود. «شروع جنگ، شكسته شدن ديوار صوتي، بمباران هاي مكرر، درس هاي شهامت و استقامت كه اعضاي خانواده فرا مي گيرند، شهادت اهالي، از بين رفتن اماكن عمومي و مدارس، موشكباران ها، مهاجرت مردم به روستاها و مناطق اطراف و در عين حال جاري بودن زندگي روزانه طي همه اين حوادث (نظير مراسم شب هاي احيا در ماه مبارك رمضان و ...)» در اين كتاب تشريح شده اند. در پايان نيز انجام عمليات مرصاد پس از پذيرش قطعنامه 598 شوراي امنيت سازمان ملل از سوي ايران و برقراري آتش بس، از زبان يكي از شاهدان نقل شده است.

ـ درخت بلوط (خاطره اي از يك خلبان هوانيروز)/ حجت شاه محمدي/ دفتر ادبيات و هنر مقاومت/ 1374.

اين كتاب خاطرات خلبان هوانيروز «حجت شاه محمدي» است از حمله ناجوانمردانه نيروهاي بعثي عراق به همراهي گروه موسوم به مجاهدين خلق، پس از پذيرش قطعنامه 598 شوراي امنيت سازمان ملل متحد از سوي ايران. اين حمله به مناطق كردستان و شهرهاي ايلام، حسن آباد، صالح آباد، كرند و ... صورت گرفت. دفاع رزمندگان ايران، به وِيژه هوانيروز، سپاه و نيروهاي مردمي به رهبري علي صيادشيرازي در مناطق حسن آباد و اسلام آباد، موجب شكل گيري عمليات مرصاد در اين مناطق شد. اين عمليات در نهايت با پيروزي رزمندگان اسلام به پايان رسيد.

ـ حكايت سال هاي باراني/ خاطره مهدي مرندي، بازنويس: محمد خسروي راد/ بنياد حفظ آثار و نشر ارزش هاي دفاع مقدس/ 1376.

اين كتاب، شرح زندگي و حضور مهدي مرندي در جبهه هاي طي دوران دفاع مقدس است. وي در اين خاطرات به صورت مشروح، فعاليت هاي خود را نوشته است. بدين قرار: «پيوستن به سپاه، عزيمت به جبهه هاي غرب و سرپل ذهاب، شركت در اولين عمليات سپاه به نام عمليات قاسم بن حسن(ع)، شركت در عمليات هاي مطلع الفجر، فتح شش، عهده دار شدن مسئوليت عمليات منطقه هفت قرارگاه نجف و در خاتمه شركت در عمليات مرصاد و پايان آن كه نقطه شروعي براي آغاز كار تحقيقاتي راوي بر جنگ هاي نامنظم است.

ـ مستوران روايت فتح/ طاهره قاسمي امين/ سپاه پاسداران انقلاب اسلامي، نيروي مقاومت بسيج/ 1376.

اين كتاب مجموعه خاطرات سيزده نفر از شيرزناني جان بر كف است كه از تيغ نابكاران كومله و دموكرات نهراسيده و در برابر صداميان مقاومت كرده اند و به ياري رزمندگان اسلام شتافتند. اين خاطرات همانند يك روزشمار از ابتداي وقايع كردستان تا عمليات مرصاد در پايان جنگ و حمله ي منافقين بعد از پذيرش قطعنامه است. اين كتاب گفته هايي از دلاوري ها، فداكاري ها و از خودگذشتگي هاي زنان در رساندن كمك به جبهه ها و به رزمندگان است. خاطرات ذكرشده در اين كتاب متعلق به افراد زير هستند: «مريم كاتبي (امدادگر)، راضيه خليليان (امدادگر)، شريفه آل ناصر (بسيجي)، اعظم نامدارپور (امدادگر)، پروين شريعتي (بسيجي)، صغري قنداق ساز (امدادگر)، زهرا سيفي آذر (امدادگر)، مهناز جزايري (تكنيسين بيهوشي)، حميرا خان بيگي (امدادگر)، رقيه شكويي (امدادگر)، زهرا محمودي، بتول بياتي و حميده مراديان».

ـ از طوفان تا نسيم/ محمدعلي موظف رستمي/ گويه/ 1380.

كتاب، مجموعه خاطرات نويسنده است. او آن ها را به مادرش تقديم كرده است. عناوين خاطرات عبارتند از: «آخرين سفر، در انتهاي هور»، «آنجا ميان نخلستان» و «از طوفان تا نسيم». نويسنده به شرح درگيري ها در عمليات مرصاد در اسلام آباد، ايلام و سرپل ذهاب پرداخته است.

ـ ياد روزهاي باراني/ محمدعلي موظف رستمي/ گويه/ 1381.

كتاب حاضر مجموعه اي است حاوي نه خاطره از فرماندهان رده هاي مختلف لشكر 25 كربلا و دو غزل با عناوين «تصوير تمام عشق» و «ياد روزهاي باراني». غزل ها توسط نگارنده با موضوع شهادت و دفاع مقدس سروده شده اند. خاطرات مرتبط با افراد زير است: «اصغري از گروهان شهيد محمد منتظري در منطقه موليان؛ اقربي فرمانده گروهان از گردان حمزه سيدالشهدا(ع) در پايگاه شهيد بيگلو منطقه جنوب؛ شهيد پورباقري از گروهان شهيد خنكدار از گردان امام محمدباقر(ع) (شهيد در عمليات كربلاي 5)؛ گفتگو در كمين منطقه فاو (1365) بين مسول و جانشين محور دوم شهيد اصغر خالقي معاون گروهان شهيد خنكدار و مهدي باغباني معاون گردان امام محمدباقر(ع) و محمدباقر ذوالقدر فرمانده قرارگاه رمضان از منطقه عملياتي مرصاد اسلام آباد غرب».

ـ هم مرز با آتش/ حميد قبادي/ دفتر ادبيات و هنر مقاومت/ 1384.

كتاب حاضر شامل خاطراتي است كه نگارنده از دوران دفاع مقدس حكايت كرده است. وي از اهالي كوه دشت لرستان است كه در طي جنگ داراي مسئوليت هاي متعددي از جمله جانشين اطلاعات لشكر 57 ابوالفضل بود. كتاب در 7 فصل تدوين شده و عبارتند از: خلاصه زندگينامه (از تولد تا دوران قبل و بعد از انقلاب اسلامي ايران)، آموزش نظامي در بسيج شهر، شروع جنگ و اعزام به جبهه غرب، عمليات هاي بيت المقدس، كربلاي 1، 4 و 5، فتح المبين، والفجر 9 و 10، مجروحيت هاي پي در پي در مناطق خرمشهر و اسلام آّباد غرب، شناسايي ميدان هاي مين و درگيري و گريز از چنگال دشمن در مناطق موسيان، زبيدات، ارتفاعات شاخ شميران حلبچه، مريوان، استان سليمانيه، تپه سبز، درگيري با منافقان در اسلام آباد غرب و عمليات مرصاد، سقوط سر پل ذهاب، آزادسازي حلبچه و منطقة خرمال، ذكر خاطراتي از شجاعت ها و ايثار هم رزمان و شهيدان: علي مردان آزادبخت، محمود رضايي، محمدعلي گودرزي، داريوش مرادي، حشمت الله قلي، قاسم مدهني، بهمن ميرزائي و .... در پايان كتاب نيز تصاويري به همراه زيرنويس از دوران حضورش در مناطق جنگي، دوران مجروحيت و در جمع رزمندگان و فرماندهان ارائه شده است.

ـ شب خاطره (مجموعه خاطرات شب هاي خاطره)/ مجتبي عابديني/ دفتر ادبيات و هنر مقاومت/ 1386.

كتاب «شب خاطره» گزيده اي از خاطراتي است كه در شب هاي خاطره بازگو شده است. در اين كتاب «سيدعلي اكبر ابوترابي» در خاطره اي با عنوان صداي دوست از شكنجه هاي زندان بغداد سخن مي گويد. «احمد احمد» (زنداني رژيم شاه) در خاطره اي با عنوان دست ها بالا سالار! از خاطرات دوران انقلاب و ماموران ساواك مي گويد. در بخشي ديگر، «رضا ايرانمنش» (بازيگر سينما و تلويزيون) هم خاطره اي با عنوان روز پانزدهم از دوست صميمي و همرزم جبهه اش، پرويز بيان مي كند. همچنين «محمدرضا ترابي زاده» (آزاده) در خاطره اي با عنوان چي خواستيم، چي شد؟! از شب عمليات و چگونگي اسيرشدنش مي گويد. در ادامه، «ابراهيم حاتمي كيا» (كارگردان سينما) در خاطره اي با عنوان شهر آلوده، از مشاهدات خود از عمليات مرصاد سخن مي گويد كه در آن زمان به عنوان فيلمبردار به منطقه عملياتي مرصاد اعزام شده بود.
روايان خاطره هاي بعدي عبارتند از: «سيده زهرا حسيني» (يكي از زنان مبارز خرمشهري)، «عليرضا رحيمي» (آزاده)، دو نفر از فرماندهان دوران دفاع مقدس «رحيم صفوي» و «سپهبد علي صياد شيرازي»، «محمدرضا طالقاني»، از چهره هاي شاخص عرصه ورزش (رشته كشتي)، «حسين مظفر» (وزير سابق آموزش و پرورش)، «رسول ملاقلي پور» (كارگردان سينما)، «علي ميلاني» (خلبان هوانيروز)، فاطمه ناهيدي (آزاده)، محمدنظام اسلامي (گزارشگر راديو و تلويزيون)، بيژن نوباوه (گزارشگر راديو وتلويزيون).

ـ اشغال و مدال/ صبار اللامي و ستار سعد؛ ترجمه محمد نبي ابراهيمي/ دفتر ادبيات و هنر مقاومت/ 1387.

كتاب «اشغال و مدال» در دو بخش و 6 فصل تدوين شده است. بخش اول كتاب درباره عمليات مرصاد است كه توسط سروان «ستار السعد» نوشته شده است. اين افسر عراقي در عمليات مرصاد، از نزديك شاهد جنايت هاي منافقين در حق مردم مسلمان منطقه گيلان غرب و اسلام آباد و همچنين دفاع مردمي و جانانه توده هاي و مردم شهرها و روستاهاي اسلام آباد و مردم شهرها و روستاهاي ايران اسلامي بوده است. آنچه در اين بخش از خاطرات افسر عراقي براي ما زيبا و براي دشمنان ما درس آموز است، دفاع مردمي در برابر جنايتكاران منافق و ارتش بعث عراق است. بخش دوم كتاب ـ كه قسمت اصلي آن را تشكيل مي دهد ـ درباره حوادث اشغال كويت و زمينه هاي قبلي ان است كه توسط سرهنگ ستاد «صبار اللامي» نوشته شده است. اين سرهنگ عراقي از ابتداي عمليات اشغال كويت توسط نيروهاي عراقي تا زمان آزادسازي اين كشور به دست نيروهاي متحدين در كويت حضور داشته است.

ـ ده متري چشمان كمين (هشت سال به روايت سردار جعفر مظاهري)/ محسن صيفي كار/ بنياد حفظ آثار و نشر ارزش هاي دفاع مقدس/ 1389.

كتاب ده متري چشمان كمين خاطرات جعفر مظاهري از رزمندگان و فرماندهان دفاع مقدس در استان همدان است، اين كتاب دربرگيرنده خاطرات وي از ايام كودكي، دوران انقلاب اسلامي، حوادث كردستان، آغاز جنگ تحميلي و حضور در سرپل ذهاب ديگر مناطق جنگي و عمليات هايي چون رمضان، والفجر 2، والفجر 5، كربلاي 4 و 5 و بيت المقدس 2 و مرصاد و ... است. همچنين بيانگر فعاليت هاي وي در لشكر 16قدس گيلان به عنوان جانشين، جانشين فرماندهي عمليات سپاه سوم قدس و... به عنوان فرمانده و مسئول است.
اين كتاب دربردارنده 117 قطعه عكس مرتبط با موضوعات، نقشه هاي عملياتي و اسناد مربوط، تحليل تاريخي و نظامي از عمليات و وقايع مهم انقلاب و دفاع مقدس است.
سردار مظاهري در دوران دفاع مقدس فرماندهي بسياري از عمليات تيپ 32 انصار الحسين(ع)، گردان خندق لشكر ثارالله و جانشيني فرماندهي لشكر 105 قدس گيلان را بر عهده داشت. او به علت مجروحيت زمان جنگ سال 1380 بازنشسته شد.

ـ قطره اي از دريا/ علي محمد زند/ نشر صرير/ 1390.

اين كتاب به روايت و قلم علي محمد زند از رزمندگان دوران دفاع مقدس به چاپ رسيده است. نويسنده اين كتاب كه خود يكي از رزمندگان عمليات مرصاد بوده، سعي بر بازگو كردن جزييات اين عمليات از آغاز تا پايان را در اين اثر دارد.

ـ سهم من از چشمان او (خاطرات حميد حسام)/ مصطفي رحيمي/ شركت انتشارات سوره مهر/ 1391.

«سهم من از چشمان او» با مصاحبه، تدوين و نگارش مصطفي رحيمي در 11 فصل با عنوان هاي «روبه روي سقاخانه اباالفضل(ع)»، «شب هاي قرآويز»، «فرمانده اي مثل او»، «ممد گره»، «حركت از برد زرد»، «ديده باني در ساحل اروند»، «جدال در جزيره جنوبي»، «دكلي در آب»، ««عمر كوتاه دكل»، «ديده بان نفوذي» و «وداع در چهار زبر» كتاب شده است.
مراحل زندگي او تا 31 شهريور 1359 با روايتي ساده نوشته شده و از شروع جنگ تحميلي عراق عليه ايران روايت وقايع دفاع مقدس كه حميد حسام شاهد آنها بوده به صورت تفصيلي و در پايان هر فصل با تصاويري مرتبط با ماجراها ادامه مي يابد.
خاطرات حضور حميد حسام در مناطق جنگي به عنوان ديده بان در لشكر 32 انصارالحسين(ع) همدان تا آخرين مسوليت هاي او در دفاع مقدس در اين اثر بازگو شده است.


انتهاي پيام/