نقش رهبر انقلاب در آزادسازی سوسنگرد چه بود؟
نوید شاهد: پس از وخامت اوضاع سوسنگرد و اشغال این شهر، در جلسه ای در اهواز با حضور حضرت آیت الله خامنه ای (نماینده امام خمینی در شورای عالی دفاع)، سرلشکر فلاحی (جانشین وقت ریاست ستاد مشترک)، سرلشکر ظهیرنژاد (فرمانده وقت نیروی زمینی ارتش)، آقای غرضی (استاندار وقت خوزستان) و افراد دیگری، تصمیم به اجرای عملیات آزادسازی سوسنگرد گرفته شد و واحدهای نظامی شرکت کننده در عملیات نیز مشخص گردید.
همان شب، آقای اشراقی داماد حضرت امام خمینی رحمه الله علیه، در مکالمه ی تلفنی با آیت الله خامنه ای، پیام امام را ابلاغ کرد: «تا فردا سوسنگرد باید آزاد شود.»
اما چند ساعت مانده به شروع عملیات، به دستور بنی صدر، تیپ 2 لشکر زرهی اهواز از شرکت در این عملیات منع شد.
حضرت آیت الله خامنه ای پس از اطلاع از دستور بنی صدر، در نامه ای خطاب به فرمانده آن لشکر (سرهنگ قاسمی) دستور دادند که طبق تصمیم قبلی، تیپ 2 در عملیاتی که منجر به آزادسازی سوسنگرد شد، به موقع وارد شود. دکترچمران دیگر نماینده ی امام در شورای عالی دفاع نیز در ذیل همین نامه بر ضرورت اقدام سریع و جلوگیری از اتلاف وقت بیشتر تاکید کرد.
نامه «دستور حضرت آیت الله خامنه ای به فرمانده لشکر 92 زرهی اهواز برای ورود به عملیات آزادسازی سوسنگرد» که به مناسبت سالروز فتح سوسنگرد، منتشر می شود. به این شرح است:
شب دوشنبه 26/8/59 ساعت 01:10
سرکار سرهنگ قاسمی فرمانده لشکر 92 زرهی اهواز
با سلام
شنیدم تیمسار ظهیرنژاد به شما تلفن کرده اند که تیپ 2 فردا وارد عمل نشود مگر بنا به امر. و منظورشان امر آقای رئیس جمهور است. من این عدول از تصمیم عصر را قابل توجیه نمی دانم. این به معنای تعطیل یا به ناکامی کشاندن عملیات فردا است. استعداد دشمن چنان است که آن دو گروهان پیاده یارای کار دستی در برابر آن ندارند و اگر تیپ وارد عمل نشود، در حقیقت تک انجام نگرفته است. صبح اگر برای تصمیم نهایی بخواهیم منتظر آمدن تیمسار ظهیرنژاد بمانیم وقت خواهد گذشت.
جوانان ما در سوسنگرد حداکثر تا صبح مقاومت خواهند کرد و صبح زود اگر ما قدری بار دشمن را سبک نکنیم همه نابود خواهند شد و شهر کاملاً سقوط خواهد کرد. خلاصه اینکه به نظر و تشخیص ما کار باید به همان روال که عصر صحبت شد پیش برود و تیپ آماده باشد که صبح وارد عمل شود. در غیر این صورت مسئولیت سقوط سوسنگرد با هرکسی است که از این تصمیم عدول کرده است.
سیدعلی خامنه ای
متن نامه دکتر چمران: من رسماً اعلام جرم می کنم
به نام نماینده امام و نماینده شورای عالی دفاع از این همه اهمال و اتلاف وقت و به هدررفتن خون جوانان شکایت دارم، چند روز است که فریاد می کشم تا بالاخره دیشب جوابی شنیده شد، امروز انتظار عمل داشتم، متاسفانه نشد، امروز صبح در حضور سرکار و سرهنگ شهبازی ایرادات و نظرات خود را گفتم، و شما فکر کردید و جواب دادید که فردا صبح زود انجام می شود و الان می بینم که می خواهند به تاخیر بیندازند و این یعنی مرگ 500 جوان و سقوط سوسنگرد و حمیدیه و اهواز و من در این صورت همه شما را در مقابل خدا و خلق مسئول می دانم.
دکتر چمران
در روز فتح سوسنگرد- چون می دانید سوسنگرد اشغال شده بود، بار اول فتح شد، دوباره اشغال شد، باز دفعه ی دوم حرکت شد و فتح شد- تلاش زیادی شد برای اینکه نیروهای ما- نیروهای ارتش، که آن وقت در اختیار بعضی دیگر بودند- بایند و این حمله را سازماندهی کنند و قبول کنند که وارد این حمله بشوند. شبی که قرار بود فردای آن، این حمله از اهواز به سمت سوسنگرد انجام بگیرد، ساعت حدود یک بعد از نصف شب بود که خبر آورند یکی از یگانهایی که قرار بوده توی این حمله سهیم باشد را خارج کرده اند. خب، این معنایش این بود که حمله یا انجام نگیرد یا بکلی ناموفق بشود.
بنده یک یادداشتی نوشتم به فرمانده ی لشکری که در اهواز بود و مرحوم چمران هم زیرش نوشت- که اخیراً همان فرمانده ی محترم آمده بودند و عین آن نوشته ی مارا قاب کرده بودند به من؛ یادگار قریب سی ساله؛ الان آن کاغذ در اختیار ماست- و تا ساعت یک و خرده ای بعد از نصف شب ما با هم بودیم و تلاش می شد که این حمله، فردا حتما انجام بگیرد.
این ها فرشته اند!
بیست و دوم آبان ماه سال 1359، ستوان اخوان به من زنگ زد و گفت: ما سخت در زیر آتش دشمن هستیم، محاصره لحظه به لحظه بیشتر تنگ می شود و از همه مهم تر، آذوقه ی ما هم تمام شده است. خواستم اول شرایط فعلی سوسنگرد را به شما بگویم و بعد هم در این بی آذوقگی بگویم که تمام مغازه های سوسنگرد باز است. ولی صاحبان آنها رفته اند. من نمی دانم اجازه دارم که بروم از این مغازه ها یک مقدار بیسکویت و مواد غذایی بردارم یا نه. شما از حضرت آقا سوال کنید که تکلیف من چیست؟ حضرت آقا برای اقامه نماز جمعه در تهران تشریف داشتند. به ستوان اخوان گفتم: از کجا تلفن می کنی؟ دیروز که سوسنگرد بمب باران شد؟ گفت: مقداری سیم گیر آوردم و از این تیرهای چوبی که برای تلفن بود، بالا رفتم و این را وصل کردم. موقتا دارم صحبت می کنم. شما بگویید که تکلیف من چیست؟
حضرت آقا در آن روزی که با بنی صدر صحبت می کردند، می فرمودند:«باید به فکر این ها نیروهای مستقر در سوسنگرد باشیم، این ها فرشته هستند. ضرر شهادت این ها برای ما به مراتب بیشتر از سقوط سوسنگرد است، چون بالاخره ما سوسنگرد را از چنگ این خبیث های یعنی بیرون می کشیم، اما اگر آن ها شهید شدند، ما چه کار کنیم؟»
حضرت آقا گوشی را برداشتند. آقای اشراقی، داماد حضرت امام خمینی رحمه الله علیه بود و گفت: «حضرت امام سلام رساندند و فرمودند که اوضاع جنگ چطور است؟ حضرت آقا فرمودند: « اوضاع جنگ این طور است که فردا قرار است یک عملیات سرنوشت ساز شروع شود، اما من نگران هستم، مگر این که حضرت امام دستوری بدهند و ببینیم که چه کار باید بکنیم.»
من صبح جمعه، بیست و سوم آبان تلفن را برداشتم و با حضرت آقا تماس گرفتم. گزارش این افسر را به عرض حضرت آقا رساندم. به ایشان عرض کردم: آن قولی که بنی صدر به شما داده بود و از سرهنگ قاسمی قول گرفته بودید که برای سوسنگرد تلاش هایی کنند و گشایشی به وجود بیاورند و فشار را از روی مردم بردارند. بنی صدر این اجازه را به سرهنگ قاسمی نمی دهد. آن قولی که بنی صدر به شما داد، عمل نشده است. این مطلب را به عرض حضرت آقا رساندم. ایشان ابتدا به منزل حضرت امام رحمه الله علیه تشریف بردند و گرازش جنگ را به عرض ایشان رساندند. از آن جا هم به شورای عالی دفاع رفتند و همین مطالب را در شورای عالی دفاع مطرح فرمودند. بنی صدر در آن جلسه گفته بود که من دنبال کار هستم، پیگیری می کنم و شما نگران نباشید. وقتی ما این را شنیدیم خیلی خوشحال شدیم.
روز بیست و چهارم گذشت. صبح روز بیست و پنجم، حضرت آقا به اهواز تشریف آوردند و به ستاد آمدند. من گزارشی را به عرض ایشان رساندم و گفتم: وضع این طور است. بنی صدر به قول خود عمل نکرده است. این هم که در شورای عالی دفاع به شما گفته که من اقدام می کنم، در این چهل و هشت ساعت، من آثار و قرائنی از اقدام ندیده ام. اگر قرار است تیپ یا یگانی جابه جا شود. قرائن آن مشهود است. ما از حرکت دشمن در جبهه می فهمیم که استعداد آن چقدر است. ترکیب آن چیست، چه کاری می خواهد بکند. برآورد وضعیت می کنیم. من آثاری در این چهل و هشت ساعت از این کار ندیدم.
حضرت آقا به بنی صدر چه گفتند؟
حضرت آقا گوشی را برداشتند و با بنی صدر در اهواز صحبت کردند. به بنی صدر با تحکم فرمودند: «این وضع نمی شود ادامه پیدا کند.» پس کی می خواهید حرکت کنید؟ این قدر زمان گذشت.» بنی صدر گفت: بسیار خب. حرف شما را قبول دارم. شما به ستاد لشکر بروید و نیروهای آن جا را تشویق کنید. من هم دستور این کار را می دهم. حضرت آقا با خوشحالی گوشی را گذاشتند. نزدیک ظهر بود. نمازشان را خواندند و بعدازظهر برای شرکت در جلسه ای به لشکر رفتند. چون من ماموریت داشتم، دیگر در خدمت ایشان نبودم. آقای دکتر چمران هم در منطقه نبود. سرهنگ قاسمی، سرلشکر ظهیرنژاد (فرمانده وقت نیروی زمینی) سرلشکر فلاحی (جانشین وقت ریاست ستاد مشترک) آقای غرضی (استاندارد) و افراد دیگری هم بودند. از چگونگی آن جلسه خبری ندارم.
همان شب ایشان برگشتند و برای نماز مغرب به ستاد جنگ های نامنظم آمدند. پس از نماز، من از ایشان سوال کردم: داستان چه بود؟ آن جا چه شد؟ ایشان فرمودند: «بحث زیادی شد. قرار شد دستور عملیاتی نوشته و صادر شود» گفتم: در بند ماموریت دستور عملیاتی چه قید شود؟ فرمودند: « در بند ماموریت آمده که لشکر 92 اهواز ماموریت دارد و در منطقه ی عمومی سوسنگرد، تک کرده، سوسنگرد را از محاصره خارج و محور سوسنگرد – حمیدیه- اهواز را تامین کند.»
دیدم که ماموریت بسیار خوبی است. گفتم: در بند تدبیر سازمان چه آمده؟ فرمودند: قرار شد تیپ 3 لشکر اهواز در شمال کرخه به آبادی سوهانیه باید و از انجا با دشمن درگیر شود. تیپ 2 (که همین تیپ مشهور و معروف به فرماندهی سرهنگ شهبازی رحمه الله علیه است) هم ماموریت دارد؛ به عنوان تلاش اصلی. تعدادی از نیروهای سپاه هم در میان آنها بودند. نیروهای جنگ های نامنظم هم در نوک حمله به عنوان خط شکن هستند
و ماموریت فردا اجرا شود. گردان 148 پیاده هم از مشهد آمده بود. یک گروهان زرهی هم از شیراز آمده بود. این را هم به آن تیپ مامور کردند. گروه 148 با عنوان احتیاط تیپ، در منطقه ی اهواز بود.
خوشحال شدم و به حضرت آقا عرض کردم: چرا این مطالب را محکم بیان نمی کنید؟ جلسه ی پربرکتی داشتید. دستور عملیاتی را که فرمانده لشکر می نویسد، ما مهروموم می کنیم و همان جا صادر می کنیم. ایشان فرمودند: «نگرانی دارم. موارد زیادی تا به حال بوده یک کار نظامی شروع شده، به جاهایی هم رسیده و نتایجی هم حاصل شده است، اما اواخر کار بدون این که به نتیجه برسیم، دستور آمده که متوقف شویم. یک چاهی کنده اند، یک متر مانده به آب برسد که می گویند بایستید. چرای آن معلوم نیست. می ترسم که این هم از همان سنخ باشد.»
مکالمه تلفنی با داماد حضرت امام خمینی (ره)
در همین گفت و شنود، تلفن زنگ زد. حضرت آقای گوشی را برداشتند. آقای اشراقی، داماد حضرت امام خمینی رحمه ا لله علیه بود و گفت: «حضرت امام سلام رساندند و فرمودند که اوضاع جنگ چطور است؟ حضرت آقا فرمودند: «اوضاع جنگ این طور است که فردا قرار است یک عملیات سرنوشت ساز شروع شود. ما من نگران هستم، مگر این که حضرت امام دستوری بدهند و ببینیم که چه کار باید بکنیم.» آقای اشراقی بعد از ده دقیقه دوباره تلفن زد و گفت: این موضوع را به عرض حضرت امام رحمه الله علیه رساندیم. ایشان مقرر فرمودند: «تا فردا سنگر باید آزاد شود. در ضمن تیمسار فلاحی باید شخصا مباشر در عملیات باشند.» مباشر عملیات یعنی به عنوان چشم کسی که فرمان را صادر کرده، تا عملیات را از نزدیک ببیند و نظارت کند و گزارش بدهد.
شب شده بود. نزدیک ساعت دوازده نیمه شب بود که آقای اشراقی این موضوع را اعلام کرد. ولی حضرت آقا باز هم بسیار نگران بودند. از سوسنگرد و جاهای دیگر خبرهای ناگواری می آمد. همین که این کار نشود، برای ایشان خیلی سنگین بود. ساعت دوازده شب رفتیم تا کمی استراحت کنیم. نزدیک به یک بامداد شده بود که آقای چمران آمد و ما را بیدار کرد و گفت که طرح به هم خورده است. بنی صدر دستور داده که تیپ 2 فردا وارد عمل نشود. حضرت آقا بدون معطلی گوشی را برداشتند و با پاسگاه فرماندهی نیروی زمینی (مرحوم ظهیرنژاد) در دزفول تماس گرفتند. صحبت ایشان با مرحوم ظهیرنژاد خیلی جالب بود.
حضرت آقا از ایشان پرسیدند:« شما برای چه این دستور را دادید؟» جواب داد: من این دستور را ندادم. این دستور را بنی صدر داده است. بنی صدر گفته برای این که کارهای مهمتری در اهواز داریم و این تیپ هم یک تیپ نادر و پرتوان است، تیپ خوبی است. اگر این تیپ در عملیات فردا شرکت کند. انهدام آن حتمی است. من به عنوان جانشین فرماندهی کل قوا صلاح نمیدانم این تیپ منهدم شود. مرحوم ظهیرنژاد به حضرت آقا گفت: من هم باید دستور را اجرا کنم، مگر این که خلاف آن صادر شود. حضرت آقا فرمودند: «تا وقتی که خبر آن صادر شود، به چیزی که می گویم گوش بده. این حرف قابل اعتنا نیست. به این حرف نمی توان توجه کرد. اصلا این که می گویید تیپ منهدم می شود، برای چه منهدم شود؟ منهدم نخواهد شد. شما موظف هستید تیپ را از رده خارج نکنید. عین همان تصمیمی که در لشکر گرفته شده، فردا عمل کنید. در ضمن حضرت امام این امر را فرمودند. شما موظفید این امر را همین امشب به اطلاع بنی صدر برسانید.» وقتی ایشان گوشی را گذاشتند، دو دستور را صادر کردند. یکی برای فرماندهی لشکر 92 و یکی هم برای جانشین ریاست ستاد مشترک.
صبح پیروزی...
حضرت آقا موقع برنامه ی سحر تحقیق کردند و معلوم شد که ساعت سه، تیپ و بقیه ی رزمندگان با همان سازمانی که داشتند، از منطقه ی تجمع حرکت کرده و از خط عبور کردند. از حدود ساعت پنج هم عملیات شروع شد. نیروهای جنگ های نامنظم هم رفته بودند. ساعت هشت صبح حضرت آقا آنجا چند ملاقات داشتند. از آنجا ما راه افتادیم که برویم و به جبهه بپیوندیم. در طول راه. نیروهای احتیاط بودند. حضرت آقا پیاده می شدند و با آنها صحبت می کردند. واحدهای پشتیبانی هم بودند که به همین ترتیب با آن ها صحبت می کردند و در جریان تلاش های آنها قرار می گرفتند.
ما از جاده حمیدیه- سوسنگرد می رفتیم. درگیری هم زیاد بود. آتش دشمن در جنوب اجرا می شد، بالای کرخه کور به طرف جنوب کرخه که این طرف جاده بود. ما هم در لندرور با حضرت آقا نشسته بودیم و به طرف سوسنگرد می رفتیم. آن طرف جبهه، مثلا دو کیلومتری جبهه، یک تانکر سوخت ایستاده بود. بالافاصله یک موشک هواپیما با آتش توپخانه به این تانکر اصابت کرد و تنور قطوری از دود و آتش به آسمان زبانه کشید که همین طور چشم ها به آن خیره مانده بود. راننده هم برگشت به این صحنه را نگاه کند، حدود 10 تا 20 ثانیه نگاه کرد. حضرت آقا فرمودند: «تو کار خودت را بکن.» در واقع این نگاه سبب شد که ما مقداری عقبتر بیفتیم. پس از این که کمی جلو رفتیم. ناگهان یک موشک آر پی جی عراقی ها از فاصله ی یک متری سطح جاده، از جلوی ما رد شد. به هم نگاه کردیم، بدون این که حرف بزنیم، ولی یک دنیا حرف در این نگاه بود. «ان الله یدافع عن الذین امنو» ما به جبهه رسیدیم و دیدیم که سروصدا و صلواتی است. نیروها در دهانه ی ورود به سوسنگرد بودند. نیروهای جنگ های نامنظم شکار تانک می کردند. آتش های سوختن تانک به چشم مشهود بود. بعد از مدتی خبر دادند که آقای چمران مجروح شده و ایشان را به بیمارستان برده اند. حضرت آقا فرمودند: «برویم یک سری به ایشان بزنیم. من جلسه ی مهمی در تهران دارم، باید به تهران بروم.» به بیمارستان رسیدیم که شهید چمران را از اتاق عمل بیرون آورده بودند. قبل از هر حرفی، آقای چمران پرسید که وضع حمله چطور است؟
تک در چه وضعی است؟ گفتیم: ادامه دارد و دارند کار می کنند. ایشان به حضرت آقا قسم می داد که کاری کنید که تک از دور نیفتد و این پیروزی ما وارد سوسنگرد شدند و بیش از 700 کشته و مجروح و تعدادی اسیر از عراقی ها گرفتند و چهاردستگاه تانک و شش دستگاه کامیون مهمات آنها را سالم به غنیمت گرفتند.
محمدرضا بختیاری
منبع: نوبد شاهد جوان، شماره 135
