روحیات شخصی صدام، در راه اندازی جنگ چقدر نقش داشت؟

صدام حسین رئیس جمهور عراق که به عنوان دیکتاور خشن و بی رحم، شهرت جهانی پیدا کرده بود، در عین حال فدری ماجراجو و جاه طلب و به دنبال موقعیت های مناسب برای کسب قدرت بیشتر بود. وی در مدت کوتاهی توانست حزب بعث را سازماندهی کرده و ارتش عراق را به صورت منسجم درآورد. صدام با تصفیه های خونین که در داخل کشور انجام داد، کلیه رقبای خود را برای جایگزینی حکومت از بین برد و ارتش عراق را نیز از عناصر به اصطلاح مشکوک تصفیه نمود.

ویژگی های روانی و سیاسی صدام از او فردی مغرور، قدرت طلب، طمع کار، معامله گر، جنایت پیشه و ... ساخته بود. رفتار وی حتی با دوستان و هم پیمانان منطقه ای به نوعی که آنها در شرایط بسیار نزدیک نیز به وی اعتماد نمی کردند و هر لحظه احتمال بروز توطئه ای علیه خود می دادند.

صدام حسین در آغاز تجاوز به ایران دارای سه انگیزه عمده شخصی بود و امید داشت با پیروزی سریع بر ایران خواسته های جاه طلبانه و شخصی وی ارضاء و تامین گردد:

انگیزه اول تلاش برای کسب رهبری جهان عرب بود. به دنبال مرگ ناصر و امضای پیمان کمپ دیوید و انزوای مصر، جهان عرب دچار خلا رهبری شده بود، شخصیتی که بتواند با استفاده از امکانات و توانایی های کشور خود در جهت آرمان های وحدت جهان عرب و جبران تقصیر اعراب در قبال اسرائیل این خلا را پر نماید. صدام حسین امیدوار بد با پیروزی در جنگ با ایران چنین موقعیتی را کسب نماید.

انگیزه دوم صدام این بود که با استفاده از سقوط شاه- که براساس دکترین نیکسون به عنوان ژاندارم منطقه انتخاب شده بود – بتواند با پیروزی بر ایران خلأ سقوط شاه را پر نموده و نقش ژاندارم منطقه را در حفظ منافع غرب بازی کند. وی به رغم مواضع ضدامریکایی که قبلا اتخاذ می کرد می کوشید، به امریکایی ها نشان دهد که با آنها تضاد منافع ندارد و اقداماتش در جهت اهداف آمریکا در منطقه می باشد تا بدان حد که برژینسکی بعد از ملاقات با صدام در ستایش وی گفت: ما در بین منافع امریکا و عراق تضادی نمی یابیم.

انگیزه سوم صدام، جبران تحقیری بود که احساس می کرد با امضای قرارداد 1975 الجزایر دچار آن شده است. در سال 1975 به دنبال مشکلاتی که در جنگ با کردها برای دولت عراق ایجاد شده بود و کردهای عراق مورد حمایت شاه قرار داشتند، صدام حسین به عنوان معاون رئیس جمهوری عراق قرار داد مزبور را امضا کرد.

وی همواره بیان می کرد در این جریان تحقیر شده و اجباراً تن به امضای این قرارداد، داده است؛ بنابراین در پی فرصتی بود که بتواند این احساس حقارت را جبران نماید. بدین علت در صدد بهانه ای بود که قرارداد 1975 را باطل اعلام نماید و این کاری بود که 17 سپتامبر 1980 (26 شهریور 1359) در اجلاس فوق العاده مجمع ملی عراق انجام داد.

در مجموع باید پذیرفت که روحیات و خصوصیات شخصی صدام می تواند به عنوان یکی از عوامل اصلی شروع جنگ عراق علیه ایران به حساب آید.

منبع: جنگ ایران و عراق/پرسش ها و پاسخ ها/ فرهاد درویشی/ 1385