خاطرات مادر شهید زینب کمایی (1) بیداری

نفهمیدم چند دقیقه یا چند ساعت ولی در خواب احساس در و سنگینی می کردم. روز دوم عید سال 1361 بود، اما چه عیدی! زینب راست گفت که عید نداریم. از خواب که بیدار شدم، سرم سنگین بود و تیر می کشید. توی هال و پذیرایی قدم زدم. گلخانه پر از گلدان های گل بود. گلدان هایی که همیشه دیدنشان مرا شاد می کرد و غم دوری بچه هایم را که در جبهه بودند، تسکین می داد. اما آن روز گل های گلخانه هم مثل من غمگین و افسرده بودند. وحشت گم شدن دخترم حادثه ای نبود که فراموش شود. اول، وحشت جنگ و حالا وحشتی بزرگت تر از آن.

در طی یک سال و نیمی که از جنگ می گذشت، خانواده من روی آرامش را به خود ندیده بود. در به دری و آوارگی از خانه و شهرمان، و مهر جنگ زدگی که به پیشانی ما خورده بود، از یک طرف، دوری از چهار تا از بچه هایم که در جبهه بودند و هر لحظه ممکن بود آنها رااز دست بدهم، از طرف دیگر، رفت و آمد بابای بچه ها بین ماهشهر و اصفهان، و حالا از همه بدتر، گم شدن دخترم که قابل مقایسه با هیچ کدام از آنها نبود. احساس می کردم گم شدن زینب مرا از پا درآورده است. معنی صبر را فراموش کرده بودم.

پیش از جنگ با یک حقوق کارگری خوش بودیم. همین که هفت تا بچه ام و شوهرم در کنارم بودند و شب ها سرمان جفت سر هم بود، راضی بودم. همه خوشبختی من تماشای بزرگ شدن بچه هایم بود. لعنت به صدام که خانه ما را خراب و آواره مان کرد و باعث شد که بچه هایم از من دور شوند.

روز دوم گم شدن زینب، دیگر چاره نداشتم، باید به کلانتری می رفتم. همراه با مادرم به کلانتری شاهین شهر رفتم و ماجرای گم شدن زینب را اطلاع دادم. آنها مرا پیش رییس آگاهی فرستادند. رییس آگاهی، شخصی به نام آقای عرب بود. وقتی همه ماجرا را تعریف کردم، آقای عرب چند دقیقه سکوت کرد و بعد طوری که من وحشت نکنم گفت «مجبورم موضوعی را به شما بگویم، با توجه به اینکه همه خانواده شما اهل جبهه و جنگ هستید و زینب هم دختر محجبه و فعالی است، احتمال اینکه دست منافقین در کار باشد وجود دارد: آقای عرب گفت: «طی سال گذشته موارد زیادی را داشتیم که شرایط شما را داشتند و هدف منافقین قرار گرفتند.»

من که تا آن لحظه جراب فکر کردن به چنین چیزی را نداشتم، با اعتراض گفتم «مگر دختر من چند سالش است یا چه کاره است که منافقین دنبالش باشند؟ او یک چهارده ساله است که کلاس اول دبیرستان درس می خواند. کاره ای نیست، آزارش هم به کسی نمی رسد.» رییس آگاهی گفت «من هم از خدا می خواهم که حدسم اشتباه باشد، اما با شرایط فعلی، امکان این موضوع هست.» آقای عرب پرونده ای تشکیل داد و لیست اسامی این موضوع هست.» آقای عرب پرونده ای تشکیل داد و لیست اسامی همه دوستان و آشنایان و جاهایی که رفته بودیم و یا نرفته بودیم از ما گرفت. او به من قول داد که با تمام توانش دنبال زینب بگردد.

از آگاهی که به خانه برگشتم، آقای روستا و خانمش آمده بودند. آقای روستا همکار شرکت نفتی بابای بچه ها بود و خانه شان چند کوچه با ما فاصله داشت.

خبر گم شدن زینب، دهان به دهان گشته بود و آنها برای همدردی و کمک به خانه ما آمده بودند. مادرم همه انفاق هایی را که از شب گذشته پیش آمده بود، برای آقای روستا تعریف کرد. مادرم وسط حرف هایش گریه می کرد و می گفت که چه نذرهایی کرده تا صحیح و سالم پیدا شود. آقای روستا به شدت ناراحت شد و نمی دانست چه بگوید که باعث تسلی دل ما شود. او بعد از سکوتی طولانی گفت «از این لحظه به بعد از سکوتی طولانی گفت «از این لحظه به بعد، من در خدمت شما هستم. با ماشین من به هر جا که لازم است برویم و دنبال زینب بگردیم.»

همان روز، خانم کچویی هم به خانه ما آمد. او هم مثل رییس آگاهی به منافقین سوء ظن داشت. شب قبل، بعد از صحبت تلفنی با شهلا، جرات نکرده بود این موضوع را بگوید. از قرار معلوم، طی چند ماه گذشته بعضی از مردم حزب اللهی که بین آنها دانشجو و دانش آموز و بازاری هم بودند، به دست منافقین ترور شده بودند. برای منافقین، مرد و زن، دختر و پسر، پیر یا جوان فرقی نداشت. کافی بود که این آدم ها طرفدار انقلاب و امام باشند.

از خانم کچویی شنیدم که امام جمعه شاهین شهر، زینب را می شناسد و می تواند برای پیدا کردن او به ما کمک کند. من چند بار از زبان زینب تعریف آقای حسینی را شنیده بودم، ولی فکر می کردم آشنایی زینب با آقای حسینی در حد افراد معمولی شهر است که به نماز جمعه می روند. اما بعدا فهمیدم که زینب برای مشورت در کارهای فرهنگی و تربیتی در مدرسه و بسیج و جامعه زنانف مرتب با آقای حسینی و خانواده اش در ارتباط بود.

مادرم و شهلا و شهرام در خانه ماندند و من همراه آقای روستا به خانه امام جمعه رفتم. من همیشه زن خانه نیشینی بودم و همه عشقم و کارم رسیدگی به خانه و بچه هایم بود؛ خیلی بلد نبودم که چطور حرف بزنم. روی زیادی هم نداشتم. همه جاهایی را که به دنبال زینب می گشتم، اولین بار بود که می رفتم.

وقتی حجت الاسلام حسینی را دیدم. اول خودم را معرفی کردم. او خیلی احترام گذاشت و از زینب تعریف های زیادی کرد. اگر مادر زینب نبودم و او را نمی شناختم. فکر می کردم که امام جمعه از یک زن چهل ساله فعال حرف می زند، نه از یک دختربچه چهارده ساله.

آقای حسینی از دلسوزی زینب به انقلاب و عشقش به امام و شهدا و زحمت هایی که می کشید، حرف های زیادی زد. من مات و متحیر به او نگاه می کردم. با اینکه همه آن حرف ها را باور داشتم و می دانستم که جنس دخترم چیست، اما از گستردگی فعالیت های زینب در شاهین شهر بی خبر بودم و این قسمت حرف ها برای من تازگی داشت.

امام جمعه گفت «زینب کمایی آن قدر شخصیت بالایی دارد که من به او قسم می خورم» بعد از این حرف، من زیر گریه زدم. خدایا، زینب من به کجا رسیده که امام جمعه یک شهر به او قسم می خورد؟ زن و دختر امام جمعه هم خیلی خوب زینب را می شناختند. از زمان گم شدن زینب تا رفتن به خانه امام جمعه، تازه فهمیدم که همه دختر مرا می شناسند و فقط من خاک برسر، دخترم را آن طور که باید و شاید، هنوز نشناخته بودم. اگر خجالت و حیایی در کار نبود، جلوی آقای حسینی، دودستی توی سرم می کوبیدم.

آقای حسینی که انگار بیشتر از رییس آگاهی و خانم کچویی به دست داشتن منافقین یقین داشت، با من خیلی حرف زد و به من گفت «به نظر من شما باید خودتان را برای هر شرایطی آماده کنید. احتمالا دست منافقین در ماجرای گم شدن زینب است. شما باید در حد و لیاقت زینب رفتار کنید.»

حس می کردم به جای اشک، از چشم هایم خون سرازیر است. هر چه بیشتر برای پیدا کردن دختر عزیزم تلاش می کردم و جلوتر می رفتم، ناامیدتر می شدم. زینب هر لحظه بیشتر از من دور می شد.

آن روز آقای حسینی هم قول داد که از طریق سپاه و بسیج دنبال زینب بگردد. در سال های اول جنگ، بنزین کوپنی بود و خیلی سخت گیر می آمد. امام جمعه، کوپن بنزین به آقای روستا داد تا ما بتوانیم به راحتی به جاهای مختلف سر بزنیم و دنبال دخترم بگردیم.

قبل از هر کاری به خانه برگشتیم. می دانستم که مادرم و شهرام و شهلا منتظر و نگران هستند. آنها هم مثل من از شنیدن خبرهای جدید، نگران تر از قبل شدند. مادرم ذکر «یا حسین(ص)، یا زینب (ع)، از دهنش نمی افتاد. نذر مشکل گشا کرد. مادرم هر چی اصرار کرد که «کبری، یک استکان چای بخور... یک تکه نان دهنت بگذار... رنگت مثل گچ سفید شه»، من قبول نکردم. حس می کردم طنابی دور گردنم به سخنی پیچیده شده است. حتی صدا و ناله ام هم به زور خارج می شد.

شهرام هم سوار ماشین آقای روستا شد و برای جست و جو با ما آمد. نمی دانستم به کجا باید سر بزنم. روز دوم عید بود و همه جا تعطیل بود. فقط به بیمارستان ها و درمانگاه ها و دوباره به پزشکی قانونی و پایگاه بسیج سر زدیم. وقتی هوا روشن بود، کمتر می ترسیدم. انگار حضور خورشید توی آسمان دلگرمم می کرد. اما به محض اینکه هوا تاریک می شد، افکار زشت و ترسناک از همه طرف به من هجوم می آورد.

شب دوم از راه رسید و خانواده من همچنان در سکوت و انتظار و ترس، دست و پا می زدند. تازه می فهمیدم که درد گم کردن عزیز، چقدر سخت است. گمشده من معلوم نبود که کجاست. نمی توانستم بنشینم یا بخوابم. به هر طرف نگاه می کردم، سایه زینب را می دیدم. همیشه جانماز و چادر نمازش در اتاق خواب روز به قبله پهن بود؛ در اتاقی که فرش نداشت و سردترین اتاق خانه ما بود. هیچ کس در آن اتاق نمی خوابید و از آنجا استفاده نمی کرد.

آنجا بهترین مکان برای نماز های طولانی زینب بود. روی سجاده زینب افتادم. از همان خدایی که زینب عاشقش بود، با التماس و گریه خواستم که زینب را تنها نگذارد.

مادرم که حال مرا می دید، پشت سرم همه جا می آمد و می گفت «کبری، مرا سوزاندی. کبری، آرام بگیر» آن شب تا صبح خواب به چشمم نیامد. از پشت پنجره به آسمان خیره شده بودم. همه زندگی ام از بچگی تا ازدواج، تا به دنیا آمدن بچه ها و جنگ مثل یک فیلم از جلوی چشم هایم می گذشت. آن شب فهمیدم که همیشه در زندگی ام رازی جود داشته، رازی نگفتنی. انگار همه چیز به هم مربوط می شد. زندگی و سرنوشت من طوری رقم خورده بود و پیش رفته بود که باید آخرش به اینجا می رسید.

آن شب حوصله حرف زدن با هیچ کس را نداشتم. دلم می خواست تنهای تنها باشم، خودم و خدا. باید دوباره زندگی ام را مرور می کردم تا آن راز را پیدا کنیم؛ رازی را می دانستم وجود دارد، اما جرات بیانش را نداشتم. باید از خودم شروع می کردم. من کی هستم؟ از کجا آمده ام؟ پدر و مادرم چه کسانی بودند؟ زندگی ام چطور شروع شد و چطور گذشت؟ زینب که نیمه گمشده وجودم بود، چطور به اینجا رسید؟ اگر به همه اینها جواب می دادم، شاید می توانستم بفهمم که دخترم دخترم کجاست و شاید قدرت پیدا می کردم که آن ترس را از خودم دور کنم و خودم را برای شرایطی بدتر و سخت تر در زندگی آماده کنم.

ای خدای بزرگ، ای خدای محبوب زینب که همیشه تو را عاشقانه صدا می زد و هیچ چیز را مثل تو دوست نداشت، من مادر زینب هستم. مرا کمک کن تا نترسم، تا بایستم، تا تحمل کنم.

باید از گذشته خیلی خیلی دور شروع کنم؛ از روزی که به دنیا آمدم.

منبع: راز درخت کاج/ خاطرات مادر شهید شهید زینب کمایی/ معصومه رامهرمزی/ 1396