خالق دوربین سرخ جنگ
«سید شهیدان اهل قلم» که یادمان شهید سید مرتضی آوینی است، نزدیک به 30 مطلب در قالب گفت و گو، مقاله، فیلم شناسی و کتاب شناسی منتشر شده که ناگفته هایی از شهید آوینی را روایت می کند.
«نوید شاهد» در آستانه بیست و پنجمین سالروز عروج شهید سید مرتضی آوینی، روایت هایی ناگفته و خواندنی از دوستان، همکاران و خانواده شهید آوینی را از ماهنامه «شاهد یاران» برگزیده که در ادامه می خوانید:
صفای وجودی نورانی
سخنان مقام معظم رهبری در دیدار با خانواده شهید آوینی: «من با فرزند شما نشست و برخاست زیادی نداشتم. شاید سه جلسه که در آن سه جلسه هم ایشان هیچ صحبتی نکرده بود. من با ایشان خیلی کم هم صحبت شدم منتها آن گفتارهای تلویزیونی را از سال ها پیش می شنیدم و به آن ها علاقه داشتم. هرچند نمی دانستم که ایشان آن ها را اجرا می کند...من یک نور و یک صفا و یک حالت روحانی در ایشان حس می کردم و همین جور هم بود. همین ها هم موجب می شود که انسان بتواند به این درجه رفیع شهادت برسد. »
غریق هنر روح پرور
آیت الله جوادی آملی: «جامه رسای هنر و پوشش پرنیانی هنر پروری جز براندام کامل جامع سالکانی چون شهیدان شاهد برازنده نیست و قبای اطلس هنر جز برای قامت راست قامتان تاریخ و شیفتگان خدمت نه تشنه قدرت زیبنده نخواهد بود»
گرداب بلای آینده
رضا داوری اردکانی: «از جمله مقالات درخشانی که به زبان فارسی در باب نیست انگاری نوشته شده است ذیلی است که نویسنده شهید عزیز سید مرتضی آوینی بر رساله «عبور از خط» ارنست یونگر نوشته است.»
جایگاه انسان در دنیای جدید از منظر شهید آوینی
محمد رکن آبادی:« شهید آوینی نوشته است (جهان نیهیلیستی جهانی موهوم و تهی از راز و پیچیدگی است و این لازمه نیست انگاری است. این میل همگانی که می خواهد همه جهان را چون یک سیستم مکانیکی بنگرد نیز ناشی از همین جاست.)»
نسبت ادبیات و انقلاب اسلامی در تفکر شهید آوینی
علی رضا حجت کمری: «شهید آوینی به ما می گوید که بشر غربی، اکنون در آخرین منازل سیری که در پیش گرفته است، به حقیقت این تعریف از انسان که حیوانی ناطق است واقف شده است و مفری می جوید تا خود را محفوظ دارد و آن را نمی یابد.»
مرتضی آیینه زندگی ام بود
مریم امینی، همسر شهید مرتضی آوینی: «تحولات کوچک و بزرگ سیاسی، اجتماعی، حتی هنری و ادبی قبل از انقلاب، جست و جوی او را بی جواب می گذاشت. خیلی هم سرش به سنگ خورد. خیلی چیزها را تجربه کرد. همین تجربه ها بود که وقتی با حضرت امام آشنا شد، ایشان را شناخت و به سرچشمه رسید. چیزی که سال ها به دنباش بود، در وجود مبارک حضرت امام پیدا کرده بود.»
خالق دوربین سرخ جنگ
سید مرتضی به روایت آوینی: «من بچه شاه عبدالعظیم هستم و در خانه ای به دنیا آمده و بزرگ شده ام که در هر سوراخش که سر می کردی به یک خانواده دیگر نیز برمی خوردی.»
«تصور نکنید که من با زندگی به سبک و سیاق متظاهران به روشنفکری ناآشنا هستم، خیر من از یک راه طی شده با شما حرف می زنم. من هم سال های سال در یکی از دانشکده های هنری درس خوانده ام، به شب های شعر و گالری های نقاشی رفته ام. موسیقی کلاسیک گوش داده ام. ساعت ها از وقتم را به مباحثات بیهود درباره چیزهایی که نمی دانستم گذرانده ام. من هم سال ها با جلوه فروشی و تظاهر به دانایی بسیار زیسته ام.»
«برنامه روایت فتح با زبان فطرت با مخاطبان خود سخن گفت، تلاش بر آن بود که انسان ها به فطرت الهی شان بازگردند تا در آن صورت برنامه به هدف اصلی خود که رهنمون ساختن انسان ها به سوی حقیقت است برسد. «روایت فتح» حکایت عاشقانی بود که عشق قلبشان را تا آنجا انباشته که ترس از مرگ، جایی برای ماندن، نمی دید. من در روایت فتح رودربایستی را کنار گذاشتم و آن گاه حرف زدن را آغاز کردم که عجب شجاعتی می خواهد و با عقل اندیشی و ژورنالیسم جور در نمی آید.»
معنای هنر در اندیشه شهید سید مرتضی آوینی
زنده یاد دکتر محمد مددپور: «آوینی ساحت غیبی و قدسی جنگ را می دید و یک اسطوره سازی برای جنگ کرده بود؛ این برنامه برای خانواده ها زنده بود و خودشان را در آن اثر می دیدند.»
اندیشه شهید مرتضی آوینی
مهدی نصیری: «شهید آوینی از کسانی است که پیرامون سینما و مسئله رسانه و بحرانی که خواهی نخواهی رسانه در جهان خواهد آفرید از دیگران نگرانی بیشتری دارد و بیش از دیگران سخن گفته و حتی بیش از دیگران تجربه کرده و به صورت مستندساز جنگ، پا در عرصه گذاشته تا کاری را که می اندیشد به منصه ظهور بیاورد و در واقع دیگران را به داوری فراخواند.»
نگذاریم مسلک آوینی در جامعه گم شود
علی معلم دامغانی: «آوینی جزو شخصیت های منحصر به فردی بود که به جهان جدید (آن چه که در واقع به عنوان مدنیت خودش را بر همه اعصار جهان با سیطره محض غلبه می کند)، حساس بود و نسبت به آینده اش به شدت نگران بود؛ حداقل حس می کرد که نسل هایی قربانی خواهند شد و به نوعی هم اگر دستی از غیب برنیاید ای بسا که خسارت آدمیان بیش از آن چه که به نظر می آید باشد.»
آوینی حقیقت خود را پیدا کرد
سید علی میرفتاح، همکار سید مرتضی آوینی : «تصور من راجع به او این است که ایشان را به معنای لفظ امروزی اش یک روشنفکر می دانم اگرچه خودش منتقد روشنفکری بود، یعنی طبیعتا کارها و فعالیت هایی انجام می داد که روشنفکرانه بود. ایشان به این دلیل که خودش را تحت تاثیر اندیشه های امام خمینی و مباحثی که در انقلاب مطرح شده بود، می دید خودش را منتقد و حتی دشمن روشنفکری می دانست.»
اسطوره سازی از آوینی ظلم به اوست
سید محمد بهشتی، دوست شهید: «خود شخصیت مرحوم آوینی برای خودش یک اسطوره نبود و به خودش این اجازه را می داد که اگر مسیر خطایی رفته است، مسیر خودش را اصلاح کند و اگر مسیر صحیحی را می رود، پافشاری کند و نگاه اسطوره ای به خودش نمی کرد. دیگرانی که اسطوره سازی می کنند ظلم به آن شخصیت می کنند.»
جمع اسلامیت و جمهوریت در نظر شهید آوینی
مریم مهدوی: «آوینی معتقد است «حقیقت جمهوری اسلامی نه تنها در دنیای جدید- یعنی در دنیایی که از علم رنسانس به این سو و با نفی دین و دینداری- تعین و تشخص می یابد، بلکه در دنیای قدیم نیز جز در حکومت مدینه – سال های اول تا دهم هجرت- فرصتی برای ظهور نیافته است.»
آزادی بیان در آراء شهید آوینی
حمیدرضا حسینی: «آوینی بر این باور است که آن «آزادی» که در فرهنگ غرب مورد ستایش قرار گرفته است؛ «اسارت» در غل و زنجیرهای سنگین و پر رنج غرایز و امیال حیوانی، «اسارت» در زندان پر فریب «دنیا». آن آزادی به معنای قبول «بندگی غیرخدا» است و قائل شدن به استقلال ذاتی برای اسباب و علل.»
زینت انقلاب بود
مصطفی دالایی، دوست شهید آوینی: «روایت فتح اسم برنامه ای بود که در گروه جهاد تهیه می شد. بعد از مدتی این برنامه آنقدر مهم شد که همه می گفتند روایت فتح. بعد از جنگ جهاد چندان مایل نبود که قسمت کارهای جنگی ادامه پیدا کند و آقای آوینی و تعدادی دیگر صلاح دیدند که بروند. بسیج هم از آن ها حمایت کرد.»
مبانی حاکمیت سیاسی در اسلام و الزامات رای اکثریت از منظر شهید آوینی
کاظم محمدی: «آوینی بر این نکته تاکید دارد که نظام جمهوری اسلامی ایران در طول قرن ها که از بعثت خاتم الانبیا (ص) می گذرد، تنها تجربه ای است که می تواند ابعاد پنهان و ابهام آمیز حاکمیت سیاسی اسلام را روشن کند و عملا اثبات کند که اسلام، بر خلاف تبلیغات مسموم دشمن، نظام حکومتی مدون و مشخصی دارد که در عین تبعیت از حق، بر همه اعصار و زمان ها و جوامع بشری شمولیت و احاطه دارد.»
مرتضی خودش را تبلیغ می کند
نادر طالب زاده: «اولین خصوصیت او این بود که خیلی واقعی بود، چیزهای زیادی داشت که به آدم بدهد خداوند به او حکمت جاری داده بود. امکان نداشت مسئله ای داشته باشی، او در دسترس باشد و حرفی نزد که برای یک عمر کافی باشد.»
آوینی درست معرفی نشده است
قاسم بخشی، فیلمبردار مجموعه روایت فتح: «هدف سید مرتضی خیلی غایی تر از این بود که دنبال این باشد که برای خودش سبکی درست کند، چون دنبال هدف های دیگری بود. این برایش فرعی شده بود و این فرعیات باعث شده بود که سید مرتضی بعد از جنگ هم به این نتیجه رسید که دوباره این مسئله را احیا کند و شهری در آسمان بسازد.»
شهید آوینی بخشی از سرمایه معنوی ماست
جهانگیر خسروشاهی، از یاران شهید آوینی: «در مظلومیت سید مرتضی همین بس که در زمان حیاتش ما از او جز یک جوانمرد رزمنده بسیجی روایت فتح بساز، چیز بیشتری نفهمیدیم. این حرف ممکن است برای برخی افراد گران باشد. او در حقیقت در حجاب زمانه خودش پنهان ماند.»
خواسته شهید سید مرتضی آوینی از سینما
حسین معززی نیا: «آوینی در هر دوره از زندگی متناسب با دغدغه های آن دوران و سخت گیری هایی که در وهله اول درباره خودش و سپس درباره اطرافیانش روا می داشت رویکردی و جلوه ای خاص داشت.»
آوینی جست و جوگر نقاط مقاومت و عاشورایی جنگ
مرتضی شعبانی، تصویربردار روایت فتح: «سید مرتضی دنبال آدم هایی که کاملا می شناخت می گشت و آن ها را قبلا انتخاب کرده بود و می دانست چه کار می خواهد بکند و بحث ایشان هم این بود که خرمشهر نقطه مقاومت و عاشورایی جنگ است.»
آوینی نگران انحرافات بعد از جنگ بود
محمدرضا عباسی، عضو مجموعه روایت فتح: «تاریخ می گوید با انقلاب اسلامی ایشان هم دچار یک انقلاب درونی شد، به نوعی می توان گفت که آوینی از انقلاب تاثیر گرفت و تا آنجا که توانست بر آن تاثیر گذاشت.»
حرف هایش در ذهن ما ماندگار شد
رضا ندافی، همکار شهید آوینی: «آوینی همیشه یادآوری می کرد که ما بایستی کار خودمان را بکنیم، اما کاری کنید که حداقل بتوانیم در این وادی و با وجود مجلات برای مخاطب جذاب باشد. تاکید داشت که ما هم حرف خودمان را می زنیم. حرف های ما حرف های بزرگی است، بهتر است که ما به بهترین نحو آنها را بیان کنیم.»
تاملی در سینمای عرفانی شهید آوینی
فرهاد آهنگری: «اعتقاد ایشان این بود که سینما در شرایط خاصی می تواند به سراغ عرفان هم برود: اول این که فیلم ساز خودش حقیقتا عارف باشد و بعد این که عرفان در فیلم بیش از حد یک مشت دیالوگ و تصاویر ریاکارانه فراتر رفته و تماشاگر را در طول فیلم به یک سلوک روحی ببرد.»
نگاهی به خاطرات زنده یاد ابراهیم اصغرزاده از شهید آوینی
«می دیدم که حاتمی کیا در هر جایی که از آوینی حرف می زند حرف های او را سمبل اندیشه های ناب می داند...»
نگاهی به فعالیت های فیلم سازی شهید سید مرتضی آوینی
مسعود استادی: «شهید آوینی در این فیلم های مستند، از آنجا که همواره دغدغه بیان باطن و حقیقت رویدادهای شکل گرفته در پیش روی دوربین را داشته، اصل را بر باورپذیر بودن صحنه ها بدون استفاده از حقه های بصری و یا تمهید گذاشته است که میان مخاطب و فیلم فاصله می اندازند.»
