دلایل حضور چشمگیر روستائیان در جنگ تحمیلی
این پایان نامه در شش فصل «فلسفه جنگ و صلح»، «جنگ در گذر زمان»، «اهداف و زمینه های جنگ (با تاکید بر جنگ ایران و عراق)»، «نمودهای فرهنگی در جبهه»، «میراث جنگ (پیامدهای اجتماعی و فرهنگی در ایران)» و «صلح غیرسیاسی» تنظیم شده است.
پژوهشگر در بخشی از پایان نامه با گذری بر ابعاد مختلف صلح، با اشاره به نظریه صلح امام خمینی (ره) می نویسد: «این نظریه مبتنی بر موازنه قوا است. امام در 26/1/59 فرمودند: «چنانچه قرآن کریم دستور داده باید مهیا شد و مهیا شدن هم طوری باشد که با این مهیا شدن بترسند آنهایی که خیال هجمه دارند.» ایشان همچنین در تاریخ 18/7/59 در دیدار با دبیرکل کنفرانس اسلامی گفته اند: «ما به تبع اسلام همیشه با جنگ مخالفیم و میل داریم که همیشه بین کشورها آرامش و صلح باشد لیکن اگر جنگ را برما تحمیل کنند تمام ملتمان جنگجوست و با تمام قوا مقابله می کنیم.» همچنین این سخن از امام است که «امیدواریم که روزی بشر به رشدی برسد که مسلسل ها را به قلم تبدیل کند.»
آمار ارائه شده در این پژوهش قابل توجه است. برای نمونه در صفحه 104پایان نامه ذیل عنوان «منشا اجتماعی و فرهنگی نیروهای جبهه رفته» آمده است:
«تاریخ جنگها نشان می دهد که قشر جوان که دارای خصوصیات عمده آرمان گرایی و روحیه جوانی و پرخاشگری است، بیشترین حضور در جبهه را دارد.
در ایران نیز جوانان و نوجوانان بیشترین مشارکت در جبهه را داشته اند... بنابراین بین سن و اعزام به جبهه ارتباط وجود دارد و «جوانان بین 15 تا 24 سال بیشتر از سایرین به جبهه اعزام شده اند.
اقشار روستایی و سختکوش جامعه به سبب خصوصیاتی که از نظر شغلی و طبقه اجتماعی و عدم وابستگی های سیاسی و اقتصادی به طبقات بالا و از سوی دیگر ویژگی برخورد مداوم با سختی ها و کوشش و تلاش که در زندگی دارند برای زندگی سخت در میدان جنگ نسبت به افراد طبقات بالا که در رفاه و آسایش زندگی می کنند مستعدترند و به علاوه به علت تحصیلات پایین و ارتباطات ضعیف و سکونت در روستا و شهرهای کوچک کمتر تحت تاثیر فرهنگ مصرفی قرار گرفته و از طرف دیگر نسبت به تبلیغات مذهبی تاثیر پذیرترند. در یک نمونه گیری روستازادگان از نظر دفعات اعزام به جبهه بیشتر از متولدان شهری به جبهه اعزام شده اند.
طبق این پژوهش قبل از جنگ سطح تحصیلی فوق لیسانس به بالا در بین بسیجیان 8/0 درصد، لیسانس 4/2 درصد، فوق دیپلم 2/3 درصد، دیپلم 6/9 درصد و افراد بی سواد 8/12 درصد بوده است.
در ارتباط با نوع شغل نیز کشاورزان و فرزندان آنها در زمستان و دانش آموزان در تابستان بیشترین سهم حضور در جبهه بوده اند.»
پژوهشگر در بخش پایانی فصل سوم پایان نامه با عنوان «اهداف و زمینه های جنگ ایران و عراق» به این نتیجه رسیده است که براساس یک دیدگاه، می توان وجود عناصری در فرهنگ را زمینه ساز جنگ دانست و گفت که جنگ طلبی جامعه مربوط به ساختار اجتماعی و فرهنگی خاص آن جامعه است این جامعه از نظر جمعیتی جوان و از زمینه های مختلف تاریخی، فرهنگی، روانی، قومی، ژئوپلتیکی و اقتصادی برای مبتلا شدن به رفتار تهاجمی و یا تهاجم پذیری برخوردار است، منابع آن می تواند دیگران را وسوسه کند. دیگران نسبت به آن ادعای تاریخ دارند، جامعه دارای روحیه میلیتاریستی است.
این زمینه ها در مورد عراق شامل احساسات شدید ناسیونالیستی، قومی و نژادی، ایدئولوژی توسعه طلبانه و نژادپرستانه حزب بعث، سنی بودن گروهی بزرگ از مردم عراق و تضاد تاریخی آنها با شیعه، وجود جمعیت جوان در عراق، وجود ذخیره ارزی و سوابق درگیری ها و اختلاقات با ایران است.
در مورد ایران سابقه اختلافات با عراق، مذهب تشیع و تضاد تاریخی آن با مذهب تسنن، اهمیت ژئوپلیتیکی و اقتصادی و سیاسی، جمعیت جوان و شرائط خاص زمان انقلاب از زمینه های رفتار تهاجمی یا تهاجم پذیری (به خصوص در رابطه با جنگ تحمیلی) است.
پایان نامه «جنگ و صلح از دیدگاه مردم شناسی با تاملی بر جنگ تحمیلی» با پژوهش محمد ایوبی زاد از دانشجویان دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه تهران، با همکاری دکتر اصغر عسکری خانقاه به عنوان سال 1376 مورد دفاع قرار گرفته و پذیرفته شده است.
علاقه مندان برای مطالعه این پژوهش می توانند به کتابخانه تخصصی ایثار و شهادت به آدرس تهران، خیابان طالقانی، خیابان ملک الشعرای بهار شمالی مراجعه کنند.
