بررسي نظرات و ديدگاه هاي خانواده معظم شهدا و ساير اقشار جامعه در خصوص نحوه حفظ و ساماندهي گلزار شهدا و تبديل آن به مراكز فرهنگي

ديدگاه خانواده هاي معظم شهدا و ساير اقشار جامعه در خصوص نحوه حفظ و ساماندهي گلزار شهدا و تبديل آن به مراكز فرهنگي
رضا نوروززاده
قبور شهدا، زبان گويايي است كه به عظكت روح جاويد آنان شهادت مي دهد. يكي از وظايف بنياد شهيد و امور ايثارگران حفظ قداست و مرمت گلزار شهدا است. تاكنون براساس طرح هادي گلزار شهدا تعداد زيادي از گلزار شهدا مورد بازسازي و مرمت قرار گرفته يا در حال بازسازي و مرمت اند. اين پژوهش ضرورت و نحوه حفظ و ساماندهي گلزار شهدا و تبديل آن ها به مراكز فرهنگي را از منظور خانواده شهدا و ساير اقشار جامعه مورد بررسي قرار مي دهدو جامعه آماري تحقيق شامل 109 شهر و نمونه آماري 28 شهر( درهر شهر 35 نفر خانواده شهدا و 35 نفر ساير اقشار) است.
هدف تحقيق حاضرپاسخگويي به سؤال هاي طرح شده زير يم باشد:
• آيا بين فضاي گلزار شهدا و قبور ساير اموات مي بايست تفاوتي وجود داشته باشد؟
• حفظ و نگهداري گلزار شهدا تا چه حد ضرورت دارد؟
• چه انتظاراتي از اجراي طرح هاي بهسازي گلزار شهدا وجود دارد؟
• چه انتظاراتي از ايجاد مراكز فرهنگي در كنار گلزارهاي شهدا وجود دارد؟
• تا چه حد اهداف و مقاصد طرح هادي گلزار شهدا تحقق يافته است؟
واژه هاي كليدي
بنياد شهيد و امور ايثارگران، شهيد، گلزار شهدا، مراكز فرهنگي
حجم نمونه آماري در هر يك از شهرها 35 نفر از خانواده معظم شهدا و 35 نفر از ساير اقشار جامعه بوده كه به صورت تصادفي انتخاب شده اند و پرسشنامه آنها تكميل شده است.

ابزار تحقيق
ابزار پژوهش حاضر، پرسشنامه محقق ساخته است. پرسشنامه مورد نظر براساس اهداف و سؤالهاي پژوهش تنظيم گرديده است. سؤالهاي پرسشنامه به گونه اي تدوين شده است كه هدف اصلي پژوهش را پوشش دهد. پرسشنامه داراي يك مقدمه، بخش اطلاعات فردي و 31 سؤال بسته و يك سؤال باز مي باشد. براي اعتباريابي پرسشنامه تدو.ين شده، پرسشنامه به متخصصان روش تحقيق و كارشناسان بنياد شهيد و امور ايثارگران عرضه گرديد. افزون بر اين، پرسشنامه در يك جامعه محدود به طور آزمايشي اجرا شد و پس از جمع بندي نظرات، اشكالات و ابهامات پرسشنامه از هر جهت رفع گرديد و در نهايت پس از تاييد ناظر طرح، پرسشنامه به مرحله اجرا در آمد. همچنين يك دستورالعمل اجرايي براي اجراي پرسشنامه به هنگام اجرا به عنوان راهنما از آن استفاده نمايند.

روش تحقيق
تحقيق حاضر به روش توصيفي ـ پيمايشي انجام شده است. بر همين مبنا نظرات افراد نمونه از خانواده معظم شهدا و ساير اقشار جامعه تبيين و توصيف قرار گرفته است.

روش جمع آوري داده ها
جمع آوري اطلاعات مورد نياز تحقيق در بخش مطالعات نظري به شيوه كتابخانه اي فراهم شده است. براي پاسخ دهي به سؤالهاي تحقيق، اطلاعات مورد نياز به روش ميداني از افراد نمونه تحقيق به دست آمده است.
فنون تجزيه و تحليل اطلاعات
براي تجزيه و تحليل اطلاعات تحقيق از شاخص هاي آمار توصيفي همچون فراواني، درصدگيري و همچنين از شاخص هاي آمار استنباطي يعني مجذور خي و آزمون من ـ ويتني جهت مقايسه نظرات دو گروه استفاده شده است. به منظور دقت عمل تجزيه و تحليل اطلاعات با استفاده از برنامه (spss) صورت پذيرفته است.

نتايج پژوهش
نتايج حاصل از پژوهش شامل دو بخش: 1ـ مشخصات جمعيت نمونه آماري و 2ـ سؤال هاي اصلي پژوهش مي باشد.

 
بخش اول: مشخصات جمعيت نمونه آماري
در مجموع از 28 شهري كه به عنوان نمونه آماري انتخاب شده بودند، فقط پرسشنامه مربوط به 24 شهر واصل گرديد، لذا تجزيه و تحليل اطلاعات براساس داده هاي 24 شهر صورت پذيرفته است. تعداد نمونه مورد مطالعه به شرح جدول زير بوده است:
جدول 1ـ نمونه آماري
رديف گروه ها تعداد درصد
1 خانواده شهدا 760 4/50
2 ساير اقشار 748 6/49
جمع كل 1508 100

1ـ در مجموع 1508 نفر به عنوان نمونه آماري مورد مطالعه قرار گرفته اند. از اين تعداد 4/50 درصد عضو خانواده شهدا 6/49 درصد از اقشار جامعه بوده اند. 2ـ جنسيت گروه خانواده معظم شهدا به ترتيب، 8/63 درصد مرد و 2/36 درصد را زنان تشكيل مي دهند. ساير اقشار جامعه به ترتيب 9/68 درصد مرد و 6/31 درصد زن است. 3ـ جمعيت از لحاظ سني به ترتيب در گروه خانواده معظم شهدا؛ 4/78 درصد بين رده سني كمتر از 25 تا 45 سال را شامل مي شود، حدود 6/19 درصد بالاتر از 45 سال بوده اند. در گروه ساير اقشار جامعه، 5/84 درصد بين رده سني كمتر از 25 تا رده سني 45 سال، حدود 9/13 درصد در رده سني 45 سال به بالا بوده اند. 4ـ ميزان تحصيلات در گروه خانوده معظم شهدا به ترتيب؛ 9/34 درصد ديپلم، 2/30 درصد كارداني و بالاتر، 8/20 درصد زير ديپلم و 2/14 درصد سواد خواندن و نوشتن داشته اند. در گروه ساير اقشار به ترتيب، 6/35 درصد ديپلم، 3/40 درصد كارداني و بالاتر، 2/19 درصد زير ديپلم و 9/4 درصد سواد خوادن و نوشتن داشته اند.

بخش دوم: سؤال هاي اصلي پژوهش
در اين بخش به نتايج بحث و بررسي مربوط به هر سؤال به شرح زير اشاره مي شود.
1ـ سؤال اول: « آيا از ديدگاه خانواده محترم شهدا و ساير اقشار جامعه بين فضاي گلزار شهدا و قبور ساير اموات مي بايست تفاوتي وجود داشته باشد»؟
1ـ1. 5/77 درصد خانواده معظم شهدا تفاوت بين فضاهاي گلزار شهدا و قبور ساير اموات را كاملاً ضروري مي دانند، 9/19 درصد اين تفاوت را تا حدي لازم مي دانند. 6/2 درصد تفاوت بين فضاي گلزار شهدا و قبور ساير اموات را غير ضروري مي دانند. 4/74 درصد ساير اقشار جامعه تفاوت بين فضاهاي گلزار شهدا و قبور ساير اموات را كاملاً ضروري، 22 درصد از اقشارجامعه، اين تفاوت را تا حدي لازم و 6/3 درصد غير ضروري مي دانند. با توجه به محاسبه مجذور كاي، نتيجه گيري مي شود كه ضرورت تفاوت بين فضاهاي گلزار شهدا و قبور ساير اموات تأييد مي شود.
2ـ1. در مورد ضرورت ايجاد تغيير در گلزار شهدا به منظور ايجاد تفاوت بين آن ها و قبور ساير اموات، 8/66 درصد خانواده شهدا ايجاد تغيير را كاملاً ضروري، 6/29 درصد تا حدي لازم و حدود 6/3 درصد ايجاد تغيير را ضروري نمي دانند. 6/62 درصد ساير اقشار جامعه ايجاد تغيير را در گلزار شهدا به منظور ايجاد تفاوت بين گلزار شهدا و قبر ساير اموات، كاملاً ضروري، 6/30 درصد، تا حدي لازم و 8/6 درصد ايجاد تغيير را ضروري نمي دانند. با توجه به محاسبه مجذور كاي ضرورت ايجاد تغيير در گلزار شهدا به منظور ايجاد تفاوت بين گلزار و قبور ساير اموات تأييد مي شود.
3ـ1.براي مقايسه نظرات دو گروه نمون آماري(خانواده شهدا و ساير اقشار جامعه) در مورد سؤال اول، آزمون t اجرا گرديد.
جدول 2: آزمون t گروه هاي مستقل مربوط به سؤال اول پژوهش
ضرورت تفاوت بين فضاي گلزار شهدا و قبور ساير اموات از ديدگاه خانواده محترم شهدا و ساير اقشار جامعه
گروه ها تعداد ميانگين t درجه آزادي سطح معناداري
خانواده معظم شهدا 760 389/5 55/2 1506 24%
ساير اقشار جامعه 748 270/5

نتايج حاصل از آزمون t گروه هاي مستقل(255= t، 5% > P،1454=df) نشان مي دهد كه ديدگاه خاواده محترم شهداء و ساير اقشار جامعه در مورد ضرورت تفاوت بين فضاي گلزار شهداء و قبور ساير اموات در سطح 5% معني دار است. البته با توجه به نتايج مجذور كاي، هر دو گروه تفاوت بين فضاي گلزار شهداء و قبور ساير اموات را ضروري مي دانند ولي با توجه به جدول فوق، خانواده محترم شهداء تأكيد بيشتري بر اين تفاوت دارند. در نتيجه بين نظرات دو گروه در رابطه با سؤال اول پژوهش تفاوت معني دار وجود دارد.

2ـ سؤال دوم پژوهش: «حفظ و نگهداري گلزار شهدا از ديدگاه خانواده شهدا و ساير اقشار جامعه تا چه حد ضرورت دارد»؟
1ـ2. در رابطه با ضرورت حفظ و نگهداري گلزار شهدا، 4/93درصد خانواده شهدا حجفظ و نگهداري گلزار شهدا را كاملاً ضروري مي دانند، 7/5 درصد تا حدي لازم و ضروري و حدود 9/0 درصد غير ضروري مي دانند. بعلاوه 89 درصد ساير اقشار جامعه حفظ و نگه داري گلزار شهدا را كاملاً ضروري مي دانند، 2/10 درصد حفظ و نگهداري گلزار شهدا را تا حدي لازم و 8/0 درصد غير ضروري مي دانند. براساس نتايج محاسبه مجذور كاي ضرورت حفظ و نگهداري گلزار شهدا تأييد مي شود.
2ـ2. 5/75 درصد خانواده شهدا صرف هزينه بهسازي و رسيدگي به گلزار شهدا را كاملاً ضروري و 4/23 درصد، صرف هزينه را تا حدي لازم و 1/1 درصد صرف هزينه مذكور را غير ضروري مي دانند. 8/69 درصد ساير اقشار جامعه صرف هزينه را براي بهسازي و رسيدگي به گلزار شهدا را كاملاً ضروري، 5/27 درصد تا حدي لازم و 7/2 درصد غير ضروري مي دانند. نتيجه محاسبه مجذور كاي صرف هزينه براي بهسازي و رسيدگي به گلزار شهدا را تأييد مي كند.
3ـ2.6/60 درصد خانواده شهدا، توجه به نظرات خانواده معظم شهدا براي ايجاد تغيير در بنا و فضاي گلزار شهدا را كاملاً ضروري، 1/35 درصد تا حدي لازم و 3/4 درصد غير ضروري مي دانند. از مجموع جامعه مورد مطالعه ساير اقشار جامعه 6/48 درصد توجه به نظرات خانوداه معظم شهدا براي ايجاد تغيير در بنا و فضاي گلزار شهدا كاملاً ضروري، 4/43 درصد، اين توجه را تا حدي لازم و 1/8 درصد غيرضروري مي دانند. محاسبه مجذور كاي، توجه به نظرات خانواده معظم شهدا براي ايجاد تغيير در بنا و فضاي گلزار شهدا را تأييد مي كند.
4ـ2. 9/82 درصد خانواده معظم شهدا داشتن عمر طولاني بناهاي ساخته شده در گلزار شهدا كاملاً ضروري، 6/15 درصد تا حدي لازم و 5/1 درصد معتقدند كه ضرورتي ندارد. 1/82 درصد ساير اقشار جامعه داشتن عمر طولاني ساخته شده را كاملاً ضروري، 2/15درصد تا حدي لازم و 7/2 درصد آن را ضروري نمي دانند. محاسبه مجذور كاي ضرورت داشتن عمر طولاني بناهاي ساخته شده در گلزار شهدا در سطح 1% معني داري تأييد مي كند.
5ـ2. 4/75 درصد خانواده شهدا استفاده از مرغوب ترين مصالح در ساخت بناهاي گلزار شهدا را كاملاً ضروري، 8/20 درصد تا حدي لازم و 8/3 درصد غير ضروري مي دانند. همچنين 8/72 درصد ساير اقشار جامعه استفاده از مرغوب ترين مصالح را در ساخت بناهاي گلزار شهدا را كاملاً ضروري، 3/23 درصد تا حدي لازم و 4 درصد غير ضروري مي دانندو ضرورت استفاده از مرغوب ترين مصالح در ساخت بناهاي گلزار شهدا در سطح 1% معني داري تأييد مي شود.
6 ـ 2. 7/68 درصد خانواده معظم شهدا ثبت گلزار شهدا را كاملاً ضروري، 9/21 درصد تا حدي ضروري و 3/9 درصد غير ضروري مي دانند. از مجموع ساير اقشار جامعه 8/68 درصد ثبت گلزار شهدا را به عنوان اثر ملي و ميراث فرهنگي كاملاً ضروري، 3/21 درصد تا حدي لازم و 8/9 درصد غير ضروري مي دانند. براساس آزمون مجذور كاي ضرورت ثبت گلزار شهدا به عنوان اثر ملي و ميراث فرهنگي مورد تأييد مي باشد.
7 ـ 2. 6/87 درصد خانواده شهدا، آب و برق را به عنوان اولويت اول، 8/66 درصد راه آسفالت شده را به عنوان اولويت دوم، 6/58 درصد تلفن را به عنوان اولويت سوم، 3/34 درصد، گاز را به عنوان اولويت چهارم و 1/20 درصد پست را به عنوان اولويت پنجم در انتخاب امكانات جهت حفظ و نگهداري شهدا مورد تأكيد قرارداده اند. ساير اقشار جامعه به ترتيب 3/89 درصد آب و برق را به عنوان اولويت اول، 3/68 درصد راه آسفالت شده را به عنوان اولويت دوم، 8/60 درصد تلفن را به عنوان اولويت سوم، 2/36 درصد گاز را به عنوان اولويت چهارم و 4/17 درصد پست را به عنوان اولويت پنجم در انتخاب امكانات جهت حفظ و نگهداري گلزار شهدا مورد تأكيد قرار داده اند. نكتده قابل توجه در اين مورد همسويي نظرات هر دو گروه مورد مطالعه در اولويت بندي امكانات جهت حفظ و نگهداري گلزار شهدا است.
8 ـ 2. 7/46 درصد خانواده شهدا حضور نيروي انتظامي را در كنار گلزار شهدا به منظور حفظ و نگهداري و ايجاد امنيت كاملاً ضرروي ، 6/32 درصد تا حدي ضروري، 7/20 درصد غير ضروي مي دانند. 44 درصد ساير اقشار جامعه حضور نيروي انتظامي را در گلزار شهدا را كاملاً ضروري، 4/33 درصد تا حدي ضروري و 7/22 درصد غيرضروري مي دانند. نتيجه آزمون مجذور كاي ضرورت حضور نيروي انتظامي در كنار گلزار شهدا به منظور حفظ و نگهداري و ايجاد امنيت را تأيد مي كند.
9ـ 2. در مورد روش هاي اداره گلزار شهدا، 2/62 درصد خانواده شهدا اداره گلزار شهدا به صورت دولتي و تحت نظارت بنياد شهيد انقلاب اسلامي و امور ايثارگران و 7/29 درصد اداره گلزار شهدا به صورت مردمي و در قالب هايت امناء مناسب مي دانند. همچنين 7/52 درصد ساير اقشار جامعه اداره گلزار شهدا را به شيوه دولتي و تحت نظارت بنياد شهيد و امور ايثارگران به عنوان اولويت اول مورد تأكيد قرار داده اند.
10ـ 2. براي مقايسه نظرات دو گروه نمونه آماري آزمون t اجرا گرديد.
جدول 3: آزمون t گروه هاي مستقل مربوط به سوال دوم پژوهش
ضرورت حفظ و نگهداري گلزار شهداء از ديدگاه خانواده محترم شهداء و ساير اقشار جامعه
گروه ها تعداد ميانگين t درجه آزادي سطح معناداري
خانواده معظم شهدا 760 845/18 201/3 1506 001/0
ساير اقشار جامعه 748 255/18

نتايج حاصل از آزمون t گروه هاي مستقل (201/3=t ، 01/0> p، 1506 =df)نشان مي دهد كه ديدگاه خانواده محترم شهداء و ساير اقشار جامعه در مورد ضرورت حفظ و نگهداري گلزار شهداء در سطح 01/0 معني دار است. البته با توجه به نتايج مجذور كاي هر دو گروه حفظ و نگهداري گلزار شهدا را ضروري مي دانند ولي با توجه به جدول فوق، خانواده شهداء با ميانگين بالاتر تأكيد بيشتري بر اين تفاوت دارند. در نتيجه بين نظرات دو گروه در رابطه با سؤال دوم پژوهش تفاوت معني داري وجود دارد.

3ـ سؤال سوم پژوهش: «خانواده محترم شهدا و ساير اقشار جامعه چه انتظاراتي از اجراي طرح هاي بهسازي گلزار شهدا دارند»؟
1ـ3. 7/72 درصد خانواده شهدا زيبا بودن و جذابيت كامل در نماي بناهاي ساخته شده در گلزار شهدا را كاملاً ضروري، 4/24 درصد تا حدي لازم و ضروري و 9/2 آن را غير ضروري مي دانند. در همين رابطه 1/73 درصد اقشار جامعه زيبا بودن و جذابيت كامل در نماي بناهاي ساخته شده در گلزار شهدا را كاملاً ضروري، 1/23 درصد تا حدي لازم و 8/3 درصد آن را غير ضروري مي دانند. نتيجه آزمون مجذور كاي ضرورت زيبا بودن و جذابيت كامل در نماي بناهاي ساخته شده در گلزار شهدا را نشان مي دهد.
2ـ3. 7/34 درصد خانواده شهدا وجود شباهت بين فضاهاي گلزار شهدا و حرم مطهر ائمه اطهار را كاملاً ضروري، 9/52 درصد تا حدي لازم و 4/12 درصد بر اين اعتقاد هستند كه وجود شباهت ضرورتي ندارد. از مجموع نمونه مورد مطالعه ساير اقشار در اين رابطه، 9/28 درصد وجود شباهت را كاملاً ضروري، 7/52 درصد تا حدي لازم و 4/18 درصد آن را غير ضروري مي دانند. براساس نتيجه آزمون مجذور كاي وجود شباهت بين فضاهاي گلزار شهدا و حرم مطهر ائمه اطهار(ع) تا حدي لازم است.
3ـ3. 8/75 درصد خانواده شهدا استفاده از معماري اسلامي در ساخت بناهاي مربوط به گلزار شهدا را كاملاً ضروري، 9/21 درصد تا حدي لازم و 3/2 درصد غيرضروري مي دانند. همچنين 2/71 درصد ساير اقشار جامعه استفاده از معماري اسلامي در ساخت بناهاي مربوط به گلزار شهدا را كاملاً ضروري، 6/24 درصد تا حدي لازم و 2/4 درصد غير ضروري مي دانند. براساس نتيجه آزمون مجذور كاي، ضرورت استفاده از معماري اسلامي در ساخت بناهاي مربوط به گلزار شهدا تأييد مي شود.
4ـ3. 1/38 درصد خانواده شهدا شباهت بناهاي گلزار شهدا در شهرهاي مختلف را كاملاً ضروري، 2/40 درصد تا حدي لازم و 7/21 درصد غير ضروري مي دانند. با توجه به محاسبه مجذور كاي، نتيجه گيري مي شود كه ميزان شباهت بناهاي گلزار شهدا در شهرهاي مختلف تا حدي لازم است.
5ـ3. 2/46 درصد خانواده شهدا مورد توجه قرار دادن فرهنگ قومي و محلي در ساخت بناهاي گلزار شهدا را كاملاً ضروري، 4/43 درصد تا حدي لازم و 4/10 درصد غير ضروري مي دانند. 9/45 درصد ساير اقشار، ميزان توجه به فرهنگ قومي و محلي در ساخت بناهاي گلزار شهدا را كاملاً ضروري، 5/40 درصد تا حدي لازم و 6/13 درصد غير ضروري مي دانند. نتيجه آزمون مجذور كاي ضرورت مورد توجه قرار دادن فرهنگ قومي و محلي در ساخت بناهاي گلزار شهدا را نشان مي دهد.
6ـ3. 72 درصد خانواده شهدا توجه به شرايط آب و هوايي و منطقه اي در ساخت بناهاي گلزار را كاملاً ضروري، 7/23 درصد تا حدي لازم و 3/4 درصد غير ضروري مي دانند. در اين رابطه ساير اقشار ميزان توجه را به ترتيب 3/73 درصد كاملاً ضروري، 2/23 درصد تا حدي لازم و 5/3 درصد غيرضروري مي دانند محاسبه مجذور كاي مبين آن است كه ضرورت توجه به شرايط آب و هوايي و منطقه اي در ساخت بناهاي گلزار شهدا تأييد مي شود.
7ـ3. 2/55 درصد خانواده شهدا تبديل گلزار شهدا به اماكن فرهنگي را كاملاً ضروري، 5/35 درصد تا حدي ضروري، 3/9 درصد آن را غير ضروري مي دانند. ساير اقشار جامعه ميزان ضرورت را به ترتيب، 3/54 درصد كاملاً ضروري، 1/34 درصد تا حدي ضروري و 6/16 درصد غير ضروري مي دانند. براساس محاسبه مجذور كاي ضرورت تبديل گلزار به اماكن فرهنگي مورد تأييد مي باشد.
8ـ3. درباره ضرورت تبديل گلزار شهدا به مراكز زيارتي ـ سياحتي، به ترتيب خانواده شهدا 9/46 درصد آن را كاملاً ضروري، 3/40 درصد تا حدي ضروري و 8/12 درصد غير ضروري مي دانند. ساير اقشار جامعه به ترتيب 7/37 درصد كاملاً ضروري، 5/43 درصد تا حدي ضروري و 8/18 درصد غير ضروري مي دانند. در گروه خانواده شهدا گزينه كاملاً ضروري و در گروه ساير اقشار جامعه گزينه تا حدي ضروري را بالاترين درصد فراواني را به خود اختصاص داده است. مجذور كاي محاسبه شده تبديل گلزار شهدا به مراكز زيارتي مورد تأييد است.
9ـ3. 2/39 درصد خانواده شهدا ايجاد زائرسرا در كنار گلزار شهدا را كاملاً ضروري، 9/36 درصد تا حدي ضروري، 8/23 درصد غير ضروري مي دانند و ساير اقشار جامعه به ترتيب 9/34 درصد كاملاً ضروري، 7/35 درصد تا حدي ضروري و 4/29 درصد غيرضروري مي دانند. گزينه كاملاً ضروري در گروه خانواده شهدا و گزينه تا حدي ضروري در گروه ساير اقشار جامعه بالاترين درصد را به خود اختصاص داده است. محاسبه آزمون مجذور كاي ضرورت ايجاد زائر سرا در كنار گلزار شهدا را تأييد مي كند.
10ـ3. آزمون t به منظور مقايسه نظرات دو گروه اجرا گرديد.
جدول 4: آزمون t گروه هاي مستقل مربوط به سؤال سوم پژوهش
انتظارت خانواده محترم شهداء و ساير اقشار جامعه از اجراي طرح هاي بهسازي گلزار شهدا
گروه ها تعداد ميانگين t درجه آزادي سطح معناداري
خانواده معظم شهدا 760 841/21 505/3 1506 001/0
ساير اقشار جامعه 748 234/21

نتايج حاصل از آزمون t گروه هاي مستقل (505/3=t ، 01/0> p، 1506 =df) نشان مي دهد كه ديدگاه خانواده محترم شهداء و ساير اقشار جامعه در مورد انتظارات از اجراي طرح هاي بهسازي گلزار شهدا در سطح 01/0با هم تفاوت دارد. البته با توجه به نتايج مجذور كاي، هر دو گروه انتظارات تقريباً يكساني از اجراي طرح هاي بهسازي گلزار شهدا دارند ولي با توجه به جدول فوق، خانواده محترم شهداء با ميانگين بالاتر بر اين انتظارات تأكيد دارند و در نهايت انتظارات خانواده محترم شهدا و ساير اقشار جامعه از اجراي طرح هاي بهسازي گلزار شهدا و سطح معني داري متفاوت است.

4ـ سؤال چهارم پژوهش: «خانواده محترم شهدا و ساير اقشار جامعه چه انتظاراتي از ايجاد مراكز فرهنگي در كنار گلزارهاي شهدا دارند»؟
1ـ4. 60 درصد خانواده شهدا ساخت مراكز فرهنگي در كنار گلزار شهدا را كاملاً ضروري، 4/33 درصد تا حدي لازم و 6/6 درصد غير ضروري مي دانند. هم چنين 1/60 درصد ساير اقشار جامعه ساخت مراكز فرهنگي را كاملاً ضروري، 4/31 درصد تا حدي لازم و 5/8 درصد غير ضروري مي دانند. در هر دو گروه گزينه كاملاً ضروري بالاترين درصد را به خود اختصاص داده است. محاسبه مجذور كاي ضرورت ساخت مراكز فرهنگي در كنار گلزار شهدا را تأييد مي كند.
2ـ4. درصد خانواده شهدا ارايه خدمات مراكز فرهنگي كنار گلزار شهدا در طول ايام هفته كاملاً ضروري، 1/45 درصد تا حدي لازم و 9/9 درصد غير ضروري مي دانند. در گروه ساير اقشار 2/43 درصد ارائه خدمات مركز فرهنگي گلزار شهدا در طول ايام هفته كاملاً ضروري 7/43 درصد تا حدي لازم و 1/13 درصد غير ضروري مي دانند. در هر گروه، گزينه كاملاً ضروري و تا حدي لازم است، بالاترين درصد را به خود اختصاص داده است. آزمون مجذور كاي نشان مي دهد كه ارايه خدمات مراكز فرهنگي كنار گلزار شهدا در طول ايام هفته ضروري است.
3ـ4. از نظر خانواده شهدا، مراكز فرهنگي گلزار شهدا، بايد به ترتيب اولويت، امكانات زير را داشته باشد:
1ـ سرويس بهداشتي(9/73درصد) 2ـ نمازخانه(1/71درصد) 3ـ كتابخانه (9/45درصد) 4ـ سالن اجتماعات (1/44درصد) 5ـ تجهيزات صوتي و تصويري(8/41درصد) 6ـ كلاس هاي آموزشي(3/21درصد) 7ـ ساختمان هاي امور اداري (9/9 درصد). از ديدگاه ساير اقشار جامعه به ترتيب اولويت، امكانات زير را پيشنهاد نموده اند: 1ـ سرويس بهداشتي(1/76درصد) 2ـ نمازخانه(4/68درصد) 3ـ كتابخانه(50 درصد) 4ـ سالن اجتماعات(9/47درصد) 5ـ تجهيزات صوتي و تصويري(8/46درصد) 6ـ كلاس هاي آموزشي (7/20درصد) 7ـ ساختمان هاي امور اداري(7/8درصد) نكته قابل توجه، همسويي نظرات هر دو گروه در اولويت بندي امكانات مورد نياز مراكز فرهنگي گلزار شهدا مي باشد.
4ـ4. 2/19 درصد خانواده شهدا كيفيت بناها و فضاهاي فرهنگي احداث شده در كنار گلزار شهدا را كاملاً مطلوب، 1/60 درصد تا حدي مطلوب و 8/20 درصد نامطلوب مي دانند. هم چنين 3/19 درصد ساير اقشار جامعه كيفيت بناها و ... را كاملاً مطلوب، 9/50 درصد تا حدي مطلوب و 8/29 درصد نامطلوب مي دانند. در هر دو گروه گزينه تاحدي مطلوب، بالاترين درصد را به خود اختصاص داده است. مجذور كاي محاسبه ميزان كيفيت بناها و فضاهاي فرهنگي احداث شده در كنار گلزار شهدا «تاحدي مطلوب» تأييد مي شود.
5ـ4. خانواده شهدا و ساير اقشار جامعه مواردي كه توسط مركز فرهنگي در گلزار شهدا بايد ارائه دهند، به شرح زير اولويت بندي نموده اند: 1ـ مراسم ويژه بزرگداشت شهدا(9/83درصد، 4/82 درصد) 2ـ برگزاري دعاي كميل، زيارت عاشورا، دعاي توسل و ...(7/81درصد، 5/77درصد) 3ـ برگزاري جشن اعياد و مراسم مذهبي(6/49درصد، 7/47درصد) 4ـ برگزاري نماز جماعت(5/47درصد، 1/45درصد) 5ـ تأمين مداح براي مراسم(7/41درصد، 7/37درصد) 6ـ برگزاري جلسات آموزشي و قرائت قرآن در سطوح مختلف(3/38 درصد، 7/37درصد) 7ـ برگزاري جلسات امر به معروف و نهي از منكر(6/36درصد، 6/34درصد) 8ـ برگزاري مسابقات فرهنگي به مناسبت هاي مختلف(3/31درصد، 3/30درصد) 9ـ برگزاري مسابقات ورزشي(3/30درصد، 3/29درصد) 10 ـ برگزاري مراسم ختم ساير اموات(8/27 درصد، 9/28درصد) 11ـ برگزاري همايش هاي اداري (6/23 درصد، 3/21 درصد). همچنين اولويت هاي ساير اقشار جامعه منطبق بر اولويت هاي فوق مي باشد.
6ـ4. در مورد سؤال چهارم پژوهش آزمون t انجام شد.
جدول 5: آزمون t گروه هاي متقل مربوط به سؤال چهارم پژوهش
انتظارات خانواده شهدا و ساير اقشا رجامعه از ايجاد مراكز فرهنگي در كنار گلزارهاي شهدا
گروه ها تعداد ميانگين t درجه آزادي سطح معناداري
خانواده معظم شهداء 760 809/6 747/1 1506 081/0
ساير اقشار جامعه 748 677/6

نتايج حاصل از آزمون t گروه هاي مستقل(747/1=t ، 01/0> p، 1506 =df) نشان مي دهد كه ديدگاه خانواده شهداء و ساير اقشارجامعه در مورد انتظارات از ايجاد مراكز فرهنگي در كنار گلزارهاي شهدا با هم تفاوت ندارد و هر دو گروه از ايجاد مراكز فرهنگي در كنار گلزارهاي شهدا انتظارات يكساني دارند

5. سؤال پنج پژوهش: «از ديدگاه خانواده هاي شهدا و ساير اقشار جامعه در محل هايي كه گلزارها بازسازي شده است . اهداف و مقاصد طرح تا چه ميزان تحقق يافته است»؟
1ـ5. 5/36 درصد از خانواده شهدا بناها و فضاهاي فعلي را در ايجاد روحيه معنوي در زائرين كاملاً موفق، 53 درصد تا حدي موفق و 5/10 درصد ناموفق ارزيابي نموده اند. همچنين 32 درصد ساير اقشار جامعه بناها و فضاهاي فعلي را در ايجاد روحيه معنوي در زائرين كاملاً موفق، 56 درصد تاحدي موفق و 12 درصد ناموفق ارزيابي كرده اند. در هر دو گروه، گزينه تا حدودي موفق بالاترين درصد را به خود اختصاص داده است.
2ـ5. 2/19 درصد از خانواده شهدا معتقدند كه در بناها و فضاهاي فعلي گلزار شهدا به اصول معماري اسلامي كاملاً توجه شده است، 1/60 درصد، اين توجه را تا حدودي و 8/20 درصد اعتقاد دارند كه توجه چنداني نشده است. همچنين 5/18 درصد ساير اقشار جامعه اعتقاد دارند كه كاملاً توجه شده است، 1/57 درصد بيان داشته اند كه تا حدودي به اصول معماري توجه شده است و 4/24 درصد معتقدند توجه چنداني نشده است. در هر دو گروه گزينه تا حدودي توجه شده، بالاترين درصد را به خود اختصاص داده است. نتايج آزمون مجذور كاي بيانگر آن است كه توجه به اصول معماري اسلامي ارتباط و فضاهاي فعلي گلزار شهدا «تاحدودي» تأييد مي شود.
3ـ5. درباره شباهت بين بناها و فضاهاي گلزار شهدا با فضاهاي اسلامي 4/9 درصد خانواده شهدا اعتقاد دارند شباهت زيادي وجود دارد. 7/52 درصد آنان معتقدند، اين شباهت را تاحدي است و 38 درصد اظهار داشته اند كه شباهتي وجود ندارد. ساير اقشار جامعه، 1/8 درصد معتقدند كه شباهت زيادي وجود دارد، 51 درصد تاحدي شباهت دارد و 8/40 درصد اعتقاد دارند كه شباهتي بين بناها و فضاهاي گلزار شهدا با فضاهاي اسلامي وجود ندارد. براساس آزمون مجذور كاي شباهت بين بناها و فضاهاي گلزار شهدا با ساير فضاي اسلامي از جمله حرم مطهر، امامان(ع) «تاحدودي» تأييد مي شود.
4ـ5. موارد مورد توجه در بناها و فضاهاي فعلي گلزار شهدا به ترتيب از نظر خانواده شهدا عبارتند از: اولويت اول: تعداد شهدا، اولويت دوم: شهداي خاص، اولويت دوم: وقايع ويژه، اولويت سوم: ويژگي هاي جغرافيايي و اولويت چهارم: رمز عمليات مي باشد. از نظر ساير اقشار جامعه به ترتيب عبارتند از: اولويت اول: تعداد شهدا، اولويت دوم: شهداي خاص، اولويت سوم: وقايع ويژه، اولويت چهارم: ويژگي هاي جغرافيايي و اولويت پنجم: رمز عمليات از نظر هر دو گروه، تعداد شهدا بالاترين درصد و رمز عمليات كمترين درصد فراواني را به خود اختصاص داده اند.
5ـ5. 26 درصد خانواده شهدا تناسب نقشه فعلي با شأن و منزلت شهدا را كاملاً متناسب، 7/61 درصد تا حدودي متناسب و 3/12 درصد متناسب ارزيابي نموده اند. همچنين 5/26 درصد ساير اقشار جامعه كاملاً متناسب، 4/61 درصد تا حدودي متناسب و 1/12 درصد متناسب ارزيابي نكرده اند. با توجه به آزمون مجذور كاي، تناسب نقشه فعلي با شأن و منزلت شهدا را تا حدودي تأييد مي كند.
6ـ5. در رابطه با كيفيت مطلوب مصالح استفاده شده در بناها و ساخت و سازهاي گلزارها2/29درصد خانواده شهدا معتقدند كاملاً مطلوب است، 5.59 درصد تا حدودي مطلوب مي دانندند و 2/11 درصد كيفيت مصالح را نا مطلوب ارزيابي كرده اند. 30 درصد ساير اقشار جامعه كيفيت مصالح را كاملاً مطلوب، 8/59 درصد تا حدودي مطلوب و 2/10 درصد نامطلوب ارزيابي نموده اند. در بين هر گروه، گزينه تا حدي مطلوب بالاترين درصد فراواني را به خود اختصاص داده است. نتيجه حاصل از آزمون كاي نشان مي دهد كه كيفيت مصالح استفاده شده در بناها و ساخت و سازها گلزارها تا حدودي مطلوب بوده است.
7ـ5. در رابطه با ارزيابي كلي از وضعيت موجود گلزار شهدا، 8/17 درصد خانواده شهدا وضعيت موجود را كاملاً رضايت بخش، 4/62 درصد تا حدي مطلوب و 8/19 درصد معتقدند كه رضايت بخش نيست. همچنين ساير اقشار جامعه، 6/20 درصد كاملاً رضايت بخش، 8/63 درصد تا حدودي مطلوب و 6/15 درصد اعتقاد داردند كه رضايت بخش نيست. براساس نتيجه آزمون مجذور كاي مي توان گفت وضعيت موجود گلزار شهدا تا حدودي رضايت بشخ است.
8ـ5. رد نهايت براي مقايسه ميزان تحقق اهداف و مقاصد طرح از ديدگاه خانواده شهدا و ساير اقشار جامعه در محل هايي كه گلزارهاي شهدا بازسازي شده است، آزمون t اجرا شده است.
جدول 6: آزمون t گروه هاي مستقل مربوط به سؤال پنجم
ميزان تحقق اهداف و مقاصد طرح از ديدگاه خانواده محترم شهدا و شاير اقشار جامعه در محل هايي كه گلزار ها بازسازي شده است
گروه ها تعداد ميانگين t درجه آزادي سطح معناداري
خانواده معظم شهداء 760 279/12 381/0 1506 704/0
ساير اقشار جامعه 748 223/12

نتايج حاصل از آزمون t گروه هاي مستقل(381/0=t ، 01/0> p، 1506 =df) نشان مي دهد مي دهد كه ديدگاه خانواده محترم شهداء و ساير اقشار جامعه در مورد ميزان تحقق اهداف و مقاصد طرح با هم تفاوت ندارد.

نتيجه گيري و پيشنهادها
گلزارهاي شهدا به عنوان سمبل فرهنگ جهاد و شهادت، اماكن مقدس و تاريخي فراروي نسل هاي آتي و ادامه دهندگان راه آنان مي باشد. امروزه در اكثر كشورهاي جهان بناي يادبودي به نام «سرباز گمنام» يا «يادمان شهداي راه آزادي» وجود دارد كه اداي احترام به آن از سوي مقامات ديپلماتيك و سياسي بازديد كننده از آن كشور به صورت يك عرف رايج بين المللي در سطح دنيا پذيرفته شده است(بنياد نشر آثار و حفظ ارزش هاي دفاع مقدس، 1382). از اين منظور زنده نگه داشتن ياد و خاطره شهيداني كه در راه حفاظت از دين و كيان خود از با ارزش ترين سرمايه زندگي يعني جان خود گذشتند وظيفه اي بس خطير است. لذا توجه به گلزار شهدا به عنوان بنايي به يادماني به منظور ارج نهادن به مقام شهدا و ترويج فرهنگ ايثار و شهادت، روحيه معنويت و خلوص، ايجاد فضاي روحاني و معنوي در گلزار شهدا و تبديل آنها به مراكز فرهنگي امري لازم و ضروي است. براساس يافته هاي تحقيق حاضر پيشنهادها و راهكارهاي زير توصيه مي گردد:
1ـ تحقيقي در مورد ابعاد و آثار فرهنگي و اجتماعي گلزار شهدا بر خانواده هاي معظم شهدا و ساير اقشار جامعه انجام شود. 2ـ پژوهشي به صورت تطبيقي در مورد ساخت، مرمت و حفظ و نگهداري يادمان هاي ساير كشورها صورت پذيرد. 3ـ بايد نحوه ساخت و مرمت گلزار شهدا به طور مداوم از ديدگاه خانواده شهدا و اسير اقشار جامعه نورد ارزيابي قرار گيرد؛ و از نتايج ارزيابي در سياست گذاري، برنامه ريزي، اجرا برنامه هاي مربوط به گلزار شهدا استفاده شود. 4ـ امروزه در اكثر كشورهاي جهان بناي يادبودي به نام «سرباز گمنام» يا «يادمان شهداي راه آزادي» وجود دارد كه اداي احترام به آن از سوي مقامات ديپلماتيك و سياسي بازديد كننده از آن كشور به صورت يك عرف رايج بين المللي در سطح دنيا پذيرفته شده است. بنياد شهيد انقلاب اسلامي و امور ايثارگران در راه سمبل سازي فرهنگ ايثار و شهادت گام هاي لازم را بردارد. 5ـ با توجه به نتايج اين تحقيق طرح هادي بازسازي و مرمت گلزار شهدا مورد بازنگري قرار گيرد. 6ـ با توجه به تأكيد خانواده شهدا و ساير اقشار جامعه در خصوص ثبت گلزار شهدا به عنوان اثر ملي و ميراث فرهنگي، اقدام لازم به عمل آيد. 7ـ براي حفظ و نگهداري گلزار شهدا و تأمين امكانات مورد نياز به ترتيب اولويت: 1ـ آب و برق 2ـ راه آسفالت شده 3ـ تلفن 4ـ گاز 5ـ پست، مد نظر قرار گيرد.
8ـ با توجه به ضرورت حضور نيروي انتظامي در كنار گلزار شهدا به منظور حفظ و نگهداري و ايجاد امنيت، لازم است در اين خصوص با مراجع ذيربط هماهنگي لازم به عمل آيد. 9ـ با توجه به نتايج تحقيق پيشنهاد مي گردد كه اداره گلزار شهدا كماكان به صورت دولتي و تحت نظارت بنياد شهيد و امور ايثارگران، مسئوليت حفظ و نگهداري گلزار شهدا را عهده دار باشد. 10 ـ در اجراي طرح بهسازي گلزار شهدا، به زيبا بودن و جذابيت كامل بناهاي ساخته شده در گلزار، وجود شباهت بين فضاهاي گلزار و حرم مطهر ائمه اطهار(ع)، استفاده از معماري اسلامي در ساخت بناهاي مربوط به گلزار شهدا، شباهت بناهاي گلزار در شهرهاي مختلف (تا حدودي)، ضرورت توجه به فرهنگ قومي ـ محلي، ضرورت توجه به شرايط آب و هوايي و منطقه اي، ضرروت تبديل گلزار به اماكن فرهنگي، ضرورت تبديل گلزار شهدا به مراكز زيارتي ـ سياحتي، ضرورت ايجاد زائرسرا در كنار گلزار شهدا، مورد توجه جدي سياست گذاران، برنامه ريزان و مجريان طرح بهسازي گلزار شهدا قرار گيرد. 11ـ با توجه به اين كه خانواده شهدا و ساير اقشار جامعه تبديل گلزار شهدا را به مراكز فرهنگي و زيارتي مورد تأكيد قرار داده اند، در اين رابطه لازم است كه تمهيدات لازم فراهم شود. 12ـ با توجه به ضرورت ساخت مراكز فرهنگي در كنار گلزار شهدا، بايد در مورد مراكز فرهنگي كه در كنار گلزار شهدا ايجاد مي شود، موارد زير را مورد توجه قرار داد: 1ـ ضرورت ارايه خدمات مراكز فرهنگي در طول ايام هفته 2ـ امكاناتي كه در مراكز فرهنگي در كنار گلزار شهدا بايد وجود داشته باشد به ترتيب اولويت شامل سرويس هاي بهداشتي، نمازخانه، كتابخانه، سالن اجتماعات، تجهيزات صوتي و تصويري، كلاس هاي آموزشي، ساختمان هاي امور اداري 3ـ كيفيت مطلوب بناها و فضاهاي فرهنگي احداث شده در كنار گلزارها. لذا براساس نتايج اين تحقيق، به هنگام سياست گذاري، برنامه ريزي و اجرا در مورد ارائه خدمات مراكز فرهنگي، امكانات موجود در مراكز فرهنگي و كيفيت مطلوب بناها و فضاها توجه و اقدام لازم صورت پذيرد. 13ـ ديدگاه خانواده محترم شهدا و ساير اقشار جامعه در مورد ميزان تحقق اهداف و مقاصد طرح بدين ترتيب است: 1ـ بناها و فضاهاي فعلي گلزار در ايجاد روحيه معنوي تا حدودي موفق بوده است 2ـ به اصول معماري اسلامي در بناها و فضاهاي فعلي تا حدودي توجه شده است 3ـ بين بناها و فضاهاي گلزار شهدا با فضاهاي اسلامي تا حدودي شباهت وجود دارد. 5ـ بين بناها و فضاهاي گلزار شهدا شهرستان هاي مختلف تاحدودي لازم است. 6ـ در بناها و فضاهاي گلزار شهدا به ترتيب به تعداد شهدا، شهداي خاص، وقايع ويژه، ويژگي هاي جغرافيايي در رمز عمليات توجه شده است. 7ـ نقشه فعلي گلزارهاي شهدا با شأن و منزلت شهدا تا حدودي تناسب دارد. 8ـ كيفيت مصالح استفاده شده در بناها و ساخت و سازهاي گلزار شهدا تا حدودي مطلوب است 9ـ وضعيت موجود گلزار شهدا تا حدودي رضايت بخش است. بر اين اساس پيشنهاد مي شود با توجه به نتايج حاصل از اين تحقيق در قسمت هاي مختلف سياست گذاري، برنامه ريزي، اجرا و نظارت تجديد نظر شود تا ميزان تحقق اهداف و مقاصد طرح به طور كامل تحقق يابد. 14ـ علاوه بر موارد فوق در بازسازي و مرمت گلزار شهدا و ايجاد مراكز فرهنگي بايد به موارد زير توجه شود: 1ـ ايجاد فضاي سبز 2ـ استفاده از كارشناسان مناسب براي گلزار 3ـ جلوگيري از اسراف و صرف هزينه هاي غير معقول 4ـ قرار دادن آب سردكن 5ـ تشكيل جلسات گردهمايي درباره شخصيت شهيدان 6ـ ايجاد نوارخانه 7ـ نصب عكس شهدا 8ـ معرفي آثار شهدا 9ـ احداث موزه شهدا 10ـ ايجاد سيستم گرمايشي و سرمايشي 11ـ باز بودن همه روزه درب گلزار شهدا 12ـ احداث تنديس شهداي خاص 13ـ ترويج ارزش هاي شهدا 14ـ احداث كتابخانه 15ـ برگزاري مسابقه فرهنگي 16ـ نظافت هفتگي مراز شهدا 17ـ رسيدگي به امور سرويس هاي بهداشتي.

فهرست منابع
1ـ قرآن كريم، (1379). «ترجمه الهي قمشه اي»، تهران: مكتب نشر.
2ـ اداره گلزارها و يادمان ها، (1377)، اصول و مباني طرح هادي گلزار شهدا، بنياد شهيد و امور ايثارگران.
3ـ اداره گلزارها و يادمان ها،(1383)، «اطلاعات مربوط به آمار شهدا و گلزارها»، معاونت عمران و مسكن بنياد شهيد و امور ايثارگران.
4ـ بايزيدي، قادر،(1383)، «اطلاعات مربوط به آمار شهدا سريش آباد»، كردستان : بنياد شهيد و امور ايثارگران، چاپ نشده.
5ـ بنياد حفظ نشر و آثار دفاع مقدس، (1381)، پارك موزه دفاع مقدس، تهران.
6ـ پارك، «موزه دفاع مقدس»، 1381، تبريز، بنياد حفظ نشر و آثار دفاع مقدس.
7ـ جاني پور، بهروز، (1380)، «شناخت و معرفي سيماي كالبدي معماري اقليمي ايراني ـ اسلامي و معيارهاي استفاده از آن در طراحي و ساماندهي گلزارهاي شهيدان»، تهران، بنياد شهيد و امور ايثارگران.
8ـ حسني، حميدرضا،(1375)، «بررسي سنگ نبشته مزار شهدا» تهران: سازمان ميراث فرهنگي كشور.
9ـ خويي نژاد، غلامرضا، (1381)، «روش هاي پژوهش در علوم تربيتي»، تهران: سازمان شمت.
10ـ دهخدا، (1339)، «لغت نامه»، تهران: دانشگاه تهران.
11ـ صحيفه نور، جلدهاي 19 و 20.
12ـ كياميري، مهدي، (1380)، «طرح تأمين منابع مالي براي مرمت و بازسازي و نگهداري گلزار شهدا با استفاده از نقش شوراهاي اسلامي در ترويج فرهنگ ايثار و شهادت»، مجموعه مقالات همايش ايثارگران و شوراي اسلامي شهر، تهران: نشر شاهد، چاپ اول.
13ـ مجلسي، محمد باقر، (بي تا)، بحار الانوار، ج 97، قم» مركز نشر اسلامي.
14ـ مطهري، مرتضي،(1358)، «شهيد» تهران: انتشارات صدرا.
15- Cohen, D.(2002). Research in Education (2th ed.). New York: MacMillan Publishing Company.
 
بررسي نحوه حفظ و ساماندهي گلزار شهدا و تبديل آن به مراكز فرهنگي
رضا نوروززاده
چكيده
قبور شهدا، زبان گويايي است كه به عظكت روح جاويد آنان شهادت مي دهد. يكي از وظايف بنياد شهيد و امور ايثارگران حفظ قداست و مرمت گلزار شهدا است. تاكنون براساس طرح هادي گلزار شهدا تعداد زيادي از گلزار شهدا مورد بازسازي و مرمت قرار گرفته يا در حال بازسازي و مرمت اند. اين پژوهش ضرورت و نحوه حفظ و ساماندهي گلزار شهدا و تبديل آن ها به مراكز فرهنگي را از منظور خانواده شهدا و ساير اقشار جامعه مورد بررسي قرار مي دهدو جامعه آماري تحقيق شامل 109 شهر و نمونه آماري 28 شهر( درهر شهر 35 نفر خانواده شهدا و 35 نفر ساير اقشار) است.
هدف تحقيق حاضرپاسخگويي به سؤال هاي طرح شده زير مي باشد:
• آيا بين فضاي گلزار شهدا و قبور ساير اموات مي بايست تفاوتي وجود داشته باشد؟
• حفظ و نگهداري گلزار شهدا تا چه حد ضرورت دارد؟
• چه انتظاراتي از اجراي طرح هاي بهسازي گلزار شهدا وجود دارد؟
• چه انتظاراتي از ايجاد مراكز فرهنگي در كنار گلزارهاي شهدا وجود دارد؟
• تا چه حد اهداف و مقاصد طرح هادي گلزار شهدا تحقق يافته است؟


مقدمه
ملت مسلمان ايران در طول سال هاي مبارزه با ريم ستم شاهي و ايام پيروزي انقلاب اسلامي و جنگ تحميلي شهداي گرانقدري تقديم انقلاب اسلامي نموده است. امام خميني(ره) در پيام تاريخي خود در سال 1358 به مناسبت بنياد شهيد انقلاب اسلامي فرمودند«ملت شريف ايران مي دانند كه نهضت اسلامي و پيروزي انقلاب اسلامي مرهون فداكاري قشرهاي مختلف ملت است كه در صف اول بايد شهداي انقلاب رحمت ا... عليهم و كساني كه در اين راه معلول و آسيب ديده شده اند محسوب داشت...» و در جاي ديگري مي فرمايند«ما براي درك كامل ارزش شهيد و راه شهيدان مان فاصله طولاني را بايد بپيماييم و در گذر زمان و تاريخ انقلاب و آيندگان آن را جستجو نماييم» (صحيفه نور، ج 20، ص 92). از اين رو، قبور شهدا، زبان گويايي است كه به عظمت روح جاويد آنان شهادت مي دهد. امام خميني(ره) در مورد تربت شهدا مي فرمايند: «همين تربت پاك شهيدان است كه تا قيامت مزار عاشقان، عارفان و دلسوختگان و دارالشفاي آزادگان خواهد بود(صحيفه نور، ج. 2). ساخت و مرمت گلزار شهداء در حقيقت به اعتلاي فرهنگ جهاد و شهادت كمك مي كند تا نسل آينده به راحتي براي خود چراغ هدايتي كنند. گلزار شهداي موجود كشورمان را مي توان به 3 گروه تقسيم بندي نمود: 1ـ مزار شهيد يا شهدا در جوار امامزاده يا اماكن مقدس موجود 2ـ مزار شهيد يا شهدا در محدوده گورستان ساير اموات 3ـ مزار شهدا در زمين ويژه اي كه به دفن شهداي والامقام اختصاص يافته است. شهداي انقلاب اسلامي و جنگ تحميلي تا پايان سال 1383 در كل كشور 222435 شهيد مي باشد كه پيكر مطهر آن ها در 18126 گلزار آراميده است (ادره گلزار و يادمان ها، 1383).
حفظ و قداست و منزلت گلزار شهدا از جمله وظايف اساسي بنياد شهيد و امور ايثارگران است. از اين رو، اداره گلزارها و يادمان شهدا در سال 1377 به منظور ساماندهي امر عمران و بهسازي گلزار شهدا «طرح هادي گلزار شهدا» را تهيه و براي اجرا به بنياد شهيد و امور ايثارگران سراسر كشور ابلاغ نموده است (بنياد شهيد و امور ايثارگران، 1377). اصول و مباني اين طرح شامل محورهاي زير مي باشد:
1ـ طرح مورد نظر بيان كننده فضاي ذكر خداوند متعال و شهداي عظيم الشأن باشد و همچون معماري حرم ائمه اطهار و امام زادگان ايجاد روحيه معنويت و خلوص نمايد. 2ـ در طراحي گلزار شهدا از ايده هاي معماري اسلامي با رعايت احكام شريعت استفاده شود. 3ـ به تعداد شهداي عمليات، رمز عمليات، شهداي شاخص و وقايع ويژه توجه شود. به تعداد شهداي عمليات، رمز عمليات، شهداي شاخص و وقايع ويژه توجه شود. 4ـ به نقشه هاي كل گلزار و فضا و بناهاي جانبي آن نقشه و طرح جامع منطقه گلزار توجه شود. 5ـ ويژگي هاي جغرافيايي منطقه شامل: آب، هوا و خاك مورد توجه قرار گيرد. 6ـ احداث مركز فرهنگي جهت ارائه خدمات فرهنگي به بازديدكنندگان مورد توجه قرار گيرد. 7ـ در عمران و آباداني گلزارها از پيشرفته ترين روش هاي معماري و مصالح مرغوب و بادوام با رعايت اصول معماري اسلامي استفاده شود.
اهميت و جايگاه رفيع جهاد، شهادت، شهدا در نظام اعتقادي و مباني انقلاب اسلامي ايجاب مي نمايد كه فعاليت هاي انجام شده از هر حيث با اين شأن و و منزلت همخواني داشته باشد. بر اين مبنا با توجه به بازسازي گلزار شهدا كه مي بايست به عنوان سمبل فرهنگ، جهاد و شهادت به عنوان اماكن مقدس و تاريخي فراروي نسل هاي آتي و ادامه دهنگان راه انقلاب قرار داشته باشد لذا حفظ و ساماندهي گلزار شهدا امري ضروري و لازم است با توجه به اجراي طرح هادي بازسازي گلزار شهدا از سوي بنياد شهيد و امور ايثارگران نظرات و ديدگاه هاي خانواده محترم شهدا و ساير افراد جامعه مي تواند در بهبود كيفيت، تصميم گيري و برنامه ريزي در مورد گلزار شهدا، بسيار مؤثر و هدايت كننده باشد. در اين پژوهش تلاش شده است كه ضرورت و نحوه حفظ و سازماندهي گلزار شهدا و تبديل آنها به مراكز فرهنگي از منظور خانواده شهدا و تبديل آنها به مراكز فرهنگي از منظور خانواده محترم شهدا و ساير اقشار جامعه مورد بررسي قرار گيرد.
ادبيات و پيشينۀ پژوهش
فرهنگ شهادت يكي از آثار پر ارزش تاريخ ايران بويژه بعد از ظهور اسلام است. شهيد مظهر يگانگي، خلوص، ايثار و فداكاري است. شهيد در نزد خداوند از جايگاه رفيعي برخوردار است. قرآن كريم(سوره آل عمران، آيه 169) به صراحت شهادت را مرگ نمي داند، بلكه تاكيد مي كند كه كساني كه در راه خدا كشته مي شوند مرده مپنداريد، بلكه آنها زنده اند و در نزد خداوند روزي مي خورند. در فرهنگ لغت در زيل كلمه شهيد معاني گوناگوني را مشاهده مي كنيم: شهيد يعني دانا به هر چه بنده مي كند. نامي از نام هاي خداي تعالي كه هيچ غيبي بر او پوشيده نيست(دهخدا، 1339). شهيد به معناي حاضر و گواه و امين، شهيد يعني كشته شده در راه خدا(همان منبع) شهيد مطهري در مورد كلمه شهيد مي فرمايند:«در اسلام واژه اي است كه قداست خاصي دارد، اگر كسي با مفاهيم اسلامي آشنا باشد و در عرف خاص اسلامي اين كلمه را تلقي كند، احساس مي كند كه هاله اي از نور اين كلمه را فرا گرفته است و آن كلمه شهيد است. اين كلمه در همه عرف ها توأم با قداست و عظمت(مطهري، 1358).
در بيان قداست آستانه شهدا و آباد سازي آن، پيامبر اكرم(ص) خطاب به اميرالمؤمنين فرمود: اي ابوالحسن خداي متعال، قبر تو و فرزندانت را بقعه اي از بقعه هاي بهشت و آستانه اي از آستانه هاي آن قرار داده است كه در راه زيارت شما خواري و اذيت ها را به جان مي خرند و قبرهاي شما را آباد مي كنند و بسيار به زيارت آنها مي آيند.(مجلسي،ج97، ص 121). زيارت بارگاه معصومين يادآور مصيبت ها و رنج هاي بسياري است كه آنان در راه گسترش اسلام و دفاع از حق متحمل شدند. در عصر كنوني ما نيز به تعبير امام خميني(ره): شهدا، چون شهداي صدراسلام در پيشگاه مقدس ربوبي ارزشمند و مورد عنايت حق تعالي و اولياي اسلام خواهند بود و «خون شهيدان ما امتداد خون شهيدان كربلاست»(صحيفه نور، ج 19). به همين دليل مزارهاي شهدا، در هر مكان و متعلق به هر زمان كه باشند، مقدس بوده و آباد سازي و رسيدگي به آنها جهت زائرين، خانواده شهدا و ديگر علاقه مندان به آستان شهدا، از اولويت خاصي برخوردار است. ساخت و مرمت گلزار هاي شهدا در حقيقت به اعتلاي فرهنگ جهاد و شهادت كمك مي كند. با حضور در گلزار شهدا به حقيقت به موزه تاريخ انقلاب و جنگ گام مي گذرايم(كياميري، 1380، ص 208) نقش گلزار شهدا تنها به مكان تدفين و يادبود محدود نمي شود. در حقيقت گلزار شهدا جايگاه و محلي است براي بيان حق و گواهي است بر حقانيت راستين شهدا. معماري گلزار شهدا، تلاشي است مستمر در بروز احساسات پاك انسان شهيد، محلي است مقدس، ريشه افكنده در زمين و در عين حال سبك و معلق، بهشتي است زميني و تصويري است از كعبه، چرا كه شهيد مهمان ابدي خداست. (بايزيدي، 1384، ص 25) بنياد شهيد و امور ايثارگران مطابق با اساسنامه خود، يكي از وظايف خود را حفظ و قداست و مرمت گلزار شهدا قرار داده است. در همين راستا اداره گلزار و يادمان هاي شهدا و تقويت امور فرهنگي و تداوم رسالت شهيدان اجر نموده است. در كشورهاي مختلف از جمله ژاپن، كره شمالي، چين، فرانسه، بلژيك، كانادا، روسيه، مسكو، ارمنستان، فلاند، بلغارستان، مجارستان، ليتواني، اتريش و ... تجليل از افتخارات ملي يا حفظ آثار مبارزات عقيدتي، نظامي براي ملل، در حكم ميراث فرهنگي و تاريخي است. كشورهاي مختلف براي بيان مطالب خود، عناوين مشابهي همچون: موزه جنگ، موزه نظامي، موزه انقلاب و يادبود شهدا و نظاير آن را بر مي گزينند(بنايد نشر و آثار و حفظ ارزش هاي دفاع مقدس، 1382). در واقع تجارب ساير كشورها بيانگر آن است كه براي كساني كه در راه وطن كشته شده اند، ارزش و بهاي خاصي قائل هستند و با بناي يادمان هاي مختلف ياد و نام ايثارگران جامعه خود را ارج مي نهند. در اين جا به برخي از پژوهش هايي كه به طور مستقيم با موضوع تحقيق مرتبط است، اشاره مي شود.
(حسني، 1375) تحقيقي تحت عنوان «بررسي سنگ نبشته مزار شهدا» انجام داده است. اين تحقيق در راستاي اهداف سازمان ميراث فرهنگي كشور و با حرمت نهادن به شهداي گرانقدر انقلاب اسلامي انجام گرفته است. از اين رو محقق تلاش نموده است سنگ نبشته هاي مزار شهدا را از نظر تنوع و محتوا در شهرهاي مختلف كشور مورد تحليل محتوي قرار دهد. همچنين(جاني پور، 1380) تحقيق ديگر يتحت عنوان «شناخت و معرفي سيماي كالبدي معماري اقليمي ايراني ـ اسلامي و معيارهاي استفاده از آن در طراحي و ساماندهي گلزارهاي شهيدان»، انجام داده است. هدف اين تحقيق بهينه سازي و ماندگاري 18000 گلزار شهيدان در سراسر كشور در عنوان شده است.
روش شناسي پژوهش
صاحب نظران حوزه روش هاي تحقيق، ساختار ويژه اي براي روش شناسي تحقيق در نظر مي گيرند، كوهن و همكارانش(2002) با حياتي انگاشتن روش شناسي تحقيق، معتقدند كه روش شناسي بيانگر فرايند عملياتي شدن تحقيق است. از ديدگاه كوهن و همكارانش مؤلفه هايي نظير هدف، سؤال ها، روش تحقيق، اعتبار و روايي، نوع داده ها، نحوه نمونه برداري، شيوه گردآروي داده ها و ابزارهاي تحقيق در ذيل روش شناسي تحقيق قرار مي گيرد. به استناد ديدگاه صاحبنظران حوزه پژوهش و ماهيت پژوهش روش شناسي تحقيق بدين قرارند.
هدف تحقيق
هدف اصلي پژوهش حاضر «بررسي نظرات خانواده معظم شهدا و ساير اقشار جامعه در خصوص ضرورت و نحوه حفظ و ساماندهي گلزار شهدا و تبديل آنها به اماكن فرهنگي.»

سؤال هاي تحقيق
الف) آيا از ديدگاه خانواده محترم شهدا و ساير اقشار جامعه بين فضاي گلزار شهدا و مزار ساير اموات مي بايست تفاوتي وجود داشته باشد.
ب) حفظ و نگهداري گلزار شهدا از ديدگاه خانواده محترم شهدا و ساير اقشار جامعه تا چه حد ضرورت دارد؟
پ) خانواده محترم شهدا و ساير اقشار جامعه چه انتظاراتي از اجراي طرح هاي بهسازي گلزار شهدا دارند؟
ت) خانواده محترم شهدا و ساير اقشار جامعه چه انتظاراتي از ايجاد مراكز فرهنيگ در كنار گلزار شهدا دارند؟
ث) از نظر خانواده محترم شهدا و ساير اقشار جامعه در محل هايي كه گلزارهاي بازسازي شده اهداف و مقاصد طرح تا چه ميزان محقق شده است؟
جامعه آماري
جامعه آماري اين تحقيق شامل خانواده هاي معظم شهدا و ساير اقشار شهرهايي كه طرح بازسازي گلزار شهدا در آنها خاتمه يافته است را در بر مي گيرد. در زمان تعيين جامعه آماري حدود 109 شهر طرح بازسازي گلزار شهدا در آن ها اجرا و خاتمه يافته بود.
روش نمونه گيري و نمونه آماري
نمونه عبارت از زير مجموعه اي از جمعيتي است كه پژوهشگر مايل است نتايج را بدانها تعميم دهد(خوي نژاد، 1381، ص 311) با توجه به هدف تحقيق و جامعه آماري، براي انجام تحقيق دو گروه نمونه به شرح زير انتخاب گرديد.
1ـ خانواده معظم شهداء 2ـ ساير اقشار جامعه
در اين تحقيق نمونه آماري از طريق نمونه برداري خوشه اي چند مرحله اي تعيين شده است. بدين ترتيب از مجموع 109 شهر، تعداد 28 شهر به عنوان نمونه آماري انتخاب شدند. در هر يك از شهرها افراد نمونه از جامعه خانواده معظم شهدا و ساير اقشار جامعه به روش نمونه گيري تصادفي ساده انتخاب شدند، براي انتخاب نمونه در ابتدا كل كشور به 5 منطقه تقسيم گرديد و سپس از بين شهرهاي كه طرح بازسازي گلزار شهدا در آنها اجرا و خاتمه يافته بود، براساس حجم جامعه آماري هر منطقه، نمونه آماري «گلزار شهدا» به شرح زير تعيين گرديده است:
شهرهاي نمونه آماري مورد مطالعه به ترتيب شامل منطقه مركزي(كرج، اسلامشهر، ورامين(تهران)، آران و بيدگل) منطقه غرب(مهاباد، ياسوج، پل دختر، اردبيل، سلطانيه)منطقه جنوب(ديلم بوشهر، سعادت شهر مرودشت، خفر جهرم، بندرعباس، ميناب) منطقه شرق(مشهد، فردوس، گرمسار، سمنان، شاهرود، كرمان، ميبد يزد، ابركوه يزد) منطقه شمال(لاهيجان، اسفراين، بابل) است.
حجم نمونه آماري در هر يك از شهرها 35 نفر از خانواده معظم شهدا و 35 نفر از ساير اقشار جامعه بوده كه به صورت تصادفي انتخاب شده اند و پرسشنامه توسط آنها تكميل شده است.
ابزار تحقيق
ابزار پژوهش حاضر، پرسشنامه محقق ساخته است. پرسشنامه مورد نظر براساس اهداف و سؤالهاي پژوهش تنظيم گرديده است. سؤالهاي پرسشنامه به گونه اي تدوين شده است كه هدف اصلي پژوهش را پوشش دهد. پرسشنامه داراي يك مقدمه، بخش اطلاعات فردي و 31 سؤال بسته و يك سؤال باز مي باشد. براي اعتباريابي پرسشنامه تدوين شده، پرسشنامه به متخصصان روش تحقيق و كارشناسان بنياد شهيد و امور ايثارگران عرضه گرديد. افزون بر اين، پرسشنامه در يك جامعه محدود و به طور آزمايشي اجرا شد و پس از جمع بندي نظرات، اشكالات و ابهامات پرسشنامه از هر جهت رفع گرديد و در نهايت پس از تاييد ناظر طرح، پرسشنامه به مرحله اجرا درآمد. جهت بررسي اعتبار پرسشنامه مي باشد. همچنين، يك دستورالعمل اجرايي براي اجراي پرسشنامه تهيه گرديد كه مجريان پرسشنامه به هنگام اجرا به عنوان راهنما از آن استفاده نمايند.

روش تحقيق
تحقيق حاضر به روش توصيفي ـ پيمايشي انجام شده است. بر همين مبنا نظرات افراد نمونه از خانواده معظم شهدا و ساير اقشار جامعه مورد تبييت و توصيف قرار گرفته است.
روش جمع آوري داده ها
جمع آوري اطلاعات مورد نياز تحقيق در بخش مطالعات نظري به شيوه كتابخانه اي فراهم شده است. براي پاسخدهي به سؤالهاي تحقيق، اطلاعات مورد نياز به روش ميداني از افراد نمونه تحقيق به دست آمده است.
فنون تجزيه و تحليل اطلاعات
براي تجزيه و تحليل اطلاعات تحقيق از شاخصهاي آمار توصيفي همچون فراواني، درصد گيري و همچنين از شاخص هاي آمار استنباطي يعني مجذور خي و آزمون t جهت مقايسه نظرات دو گروه استفاده شده است. به منظور دقت عمل تجزيه و تحجليل اطلاعات با استفاده از برنامه (spss) صورت پذيرفته است.
نتايج پژوهش
نتايج حاصل از پژوهش شامل دو بخش: 1ـ مشخصات جمعيت نمونه آماري و 2ـ سؤال هاي اصلي پژوهش مي باشد.
بخش اول: مشخصات جمعيت نمونه آماري
در مجموع از 28 شهري كه به عنوان نمونه آماري انتخاب شده بودند، فقط پرسشنامه مربوط به 24 شهر واصل گرديد، لذا تجزيه و تحجليل اطلاعات براساس داده هاي 24 شهر صورت پذيرفته است. تعداد نمونه مورد مطالعه به شرح جدول زير بوده است:


جدول 1ـ توزيع پاسخ گويان بر حسب نوع خانواده
خانواده فراواني درصد
خانواده محترم شهداء 760 4/50
ساير اقشار جامعه 748 6/49
كل 1508 100

1ـ در مجموع 1508 نفر به عنوان نمونه آماري مورد مطالعه قرار گرفته اند. از اين تعداد 760 نفر عشو خانواده شهدا و 748 نفر از ساير اقشار جامعه بوده اند. 2ـ جنسيت گروه خانواده معظم شهدا به ترتيب، 8/63 درصد مرد و 2/36 درصد را زنان تشكيل مي دهند. ساير اقشار جامعه به ترتيب 9/68 درصد مرد و 2/36 درصد را زن است. 3ـ جمعيت از لحاظ سني به ترتيب در گروه خانواده معظم شهدا؛ 80 درصد بين رده سني كمتر از 25 تا 45 سال را شامل مي شود، حد.ود 20 درصد بالاتر از 45 سال بوده اند. در گروه ساير اقشار جامعه، 86 درصد بين رده سني كمتر از 25 تا رده سني 45 سال، حدود 14 درصد در رده سني 45 سال به بالا بوده اند. 4ـ ميزان تحصيلات در گروه خانواده معظم شهدا به ترتيب؛ 9/34 درصد ديپلم، 30 درصد كارداني و بالاتر، 8/20 درصد زير ديپلم و 2/14 درصد سواد خواندن و نوشتن داشته اند. در گروه ساي راقشار به ترتيب، 6/35 درصد ديپلم، 40 درصد كارداني و بالاتر، 2/19 درصد زير ديپلم و 9/4 درصد سواد خواندن و نوشتن داشته اند.
بخش دوم: سؤال هاي اصلي پژوهش
در اين بخش به نتايج بحث و بررسي مربوط به هره سوال به شرح زير اشاره مي شود.
1ـ سؤال اول: «آيا از ديدگاه خانواده محترم شهدا و ساير اقشار جامعه بين فضاي گلزار شهدا و قبور ساير اموات مي بايست تفاوتي وجود داشته باشد»؟
1ـ1. 5/77 درصد خانواده معظم شهدا تفاوت بين فضاهاي گلزار شهدا و قبور ساير اموات را كاملاً ضروري مي دانند، 9/199 درصد اي تفاوت را تا حدي لازم مي دانند. 6/2 درصد تفاوت بين فضاي گلزار شهدا و قبور ساير اموات را غير ضروري مي دانند. 4/74 درصد ساير اقشار جامعه تفاوت بين فضاهاي گلزار شهدا و قبور ساير اموات را كاملاً ضروري، 22 درصد از اقشارجامعه، اين تفاوت را تا حدي لازم و 6/3 درصد غير ضروري مي دانند. با توجه به محاسبه مجذور كاي، نتيجه گيري مي شود كه ضرورت تفاوت بين فضاهاي گلزار شهدا و قبور ساير اموات تأييد مي شود.
2ـ1. در مورد ضرورت ايجاد تغيير در گلزار شهدا به منظور ايجاد تفاوت بين آن ها و قبور ساير اموات، 8/66 درصد خانواده شهدا ايجاد تغيير را كاملاً ضروري، 6/29 درصد تا حدي لازم و حدود 6/3 درصد ايجاد تغيير را ضروري نمي دانند. 6/62 درصد ساير اقشار جامعه ايجاد تغيير را در گلزار شهدا به منظور ايجاد تفاوت بين گلزار شهدا و قبر ساير اموات، كاملاً ضروري، 6/30 درصد، تا حدي لازم و 8/6 درصد ايجاد تغيير را ضروري نمي دانند. با توجه به محاسبه مجذور كاي ضرورت ايجاد تغيير در گلزار شهدا به منظور ايجاد تفاوت بين گلزار و قبور ساير اموا تأييد مي شود.
3ـ1.براي مقايسه نظرات دو گروه نمون آماري(خانواده شهدا و ساير اقشار جامعه) در مورد سؤال اول، آزمون t اجرا گرديد.
جدول 2: آزمون t گروه هاي مستقل مربوط به سؤال اول پژوهش
ضرورت تفاوت بين فضاي گلزار شهدا و قبور ساير اموات از ديدگاه خانواده محترم شهدا و ساير اقشار جامعه
گروه ها تعداد ميانگين t درجه آزادي سطح معناداري
خانواده معظم شهدا 760 389/5 55/2 1506 24%
ساير اقشار جامعه 748 270/5

نتايج حاصل از آزمون t گروه هاي مستقل(255= t، 5% > P،1454=df) نشان مي دهد كه ديدگاه خاواده محترم شهداء و ساير اقشار جامعه در مورد ضرورت تفاوت بين فضاي گلزار شهداء و قبور ساير اموات در سطح 5% معني دار است. البته با توجه به نتايج مجذور كاي، هر دو گروه تفاوت بين فضاي گلزار شهداء و قبور ساير اموات را ضروري مي دانند ولي با توجه به جدول فوق، خانواده محترم شهداء تأكيد بيشتري بر اين تفاوت دارند. در نتيجه بين نظرات دو گروه در رابطه با سؤال اول پژوهش تفاوت معني دار وجود دارد.

2ـ سؤال دوم پژوهش: «حفظ و نگهداري گلزار شهدا از ديدگاه خانواده شهدا و ساير اقشار جامعه تا چه حد ضرورت دارد»؟
1ـ2. در رابطه با ضرورت حفظ و نگهداري گلزار شهدا، 4/93درصد خانواده شهدا حفظ و نگهداري گلزار شهدا را كاملاً ضروري مي دانند، 7/5 درصد تا حدي لازم و ضروري و حدود 9/0 درصد غير ضروري مي دانند. بعلاوه 89 درصد ساير اقشار جامعه حفظ و نگه داري گلزار شهدا را كاملاً ضروري مي دانند، 2/10 درصد حفظ و نگهداري گلزار شهدا را تا حدي لازم و 8/0 درصد غير ضروري مي دانند. براساس نتايج محاسبه مجذور كاي ضرورت حفظ و نگهداري گلزار شهدا تأييد مي شود.
2ـ2. 5/75 درصد خانواده شهدا صرف هزينه بهسازي و رسيدگي به گلزار شهدا را كاملاً ضروري و 4/23 درصد، صرف هزينه را تا حدي لازم و 1/1 درصد صرف هزينه مذكور را غير ضروري مي دانند. 8/69 درصد ساير اقشار جامعه صرف هزينه را براي بهسازي و رسيدگي به گلزار شهدا را كاملاً ضروري، 5/27 درصد تا حدي لازم و 7/2 درصد غير ضروري مي دانند. نتيجه محاسبه مجذور كاي صرف هزينه براي بهسازي و رسيدگي به گلزار شهدا را تأييد مي كند.
3ـ2. 6/60 درصد خانواده شهدا، توجه به نظرات خانواده معظم شهدا براي ايجاد تغيير در بنا و فضاي گلزار شهدا را كاملاً ضروري، 1/35 درصد تا حدي لازم و 3/4 درصد غير ضروري مي دانند. از مجموع جامعه مورد مطالعه ساير اقشار جامعه 6/48 درصد توجه به نظرات خانوداه معظم شهدا براي ايجاد تغيير در بنا و فضاي گلزار شهدا كاملاً ضروري، 4/43 درصد، اين توجه را تا حدي لازم و 1/8 درصد غيرضروري مي دانند. محاسبه مجذور كاي، توجه به نظرات خانواده معظم شهدا براي ايجاد تغيير در بنا و فضاي گلزار شهدا را تأييد مي كند.
4ـ2. 9/82 درصد خانواده معظم شهدا داشتن عمر طولاني بناهاي ساخته شده در گلزار شهدا كاملاً ضروري، 6/15 درصد تا حدي لازم و 5/1 درصد معتقدند كه ضرورتي ندارد. 1/82 درصد ساير اقشار جامعه داشتن عمر طولاني ساخته شده را كاملاً ضروري، 2/15درصد تا حدي لازم و 7/2 درصد آن را ضروري نمي دانند. محاسبه مجذور كاي ضرورت داشتن عمر طولاني بناهاي ساخته شده در گلزار شهدا در سطح 1% معني داري تأييد مي كند.
5ـ2. 4/75 درصد خانواده شهدا استفاده از مرغوب ترين مصالح در ساخت بناهاي گلزار شهدا را كاملاً ضروري، 8/20 درصد تا حدي لازم و 8/3 درصد غير ضروري مي دانند. همچنين 8/72 درصد ساير اقشار جامعه استفاده از مرغوب ترين مصالح را در ساخت بناهاي گلزار شهدا را كاملاً ضروري، 3/23 درصد تا حدي لازم و 9/3 درصد غير ضروري مي دانند. ضرورت استفاده از مرغوب ترين مصالح در ساخت بناهاي گلزار شهدا در سطح 1% معني داري تأييد مي شود.
6 ـ2. 7/68 درصد خانواده معظم شهدا ثبت گلزار شهدا به عنوان اثر ملي و ميراث فرهنگي را كاملاً ضروري، 9/21 درصد تا حدي ضروري و 3/9 درصد غير ضروري مي دانند. از مجموع ساير اقشار جامعه 8/68 درصد ثبت گلزار شهدا را به عنوان اثر ملي و ميراث فرهنگي كاملاً ضروري، 3/21 درصد تا حدي لازم و 8/9 درصد غير ضروري مي دانند. براساس آزمون مجذور كاي ضرورت ثبت گلزار شهدا به عنوان اثر ملي و ميراث فرهنگي مورد تأييد مي باشد.
7ـ2. 6/87 درصد خانواده شهدا، آب و برق را به عنوان اولويت اول، 8/66 درصد راه آسفالت شده را به عنوان اولويت دوم، 6/58 درصد تلفن را به عنوان اولويت سوم، 3/34 درصد، گاز را به عنوان اولويت چهارم و 1/20 درصد پست را به عنوان اولويت پنجم در انتخاب امكانات جهت حفظ و نگهداري شهدا مورد تأكيد قرار داده اند. ساير اقشار جامعه به ترتيب 3/89 درصد آب و برق را به عنوان اولويت اول، 3/68 درصد راه آسفالت شده را به عنوان اولويت دوم، 8/60 درصد تلفن را به عنوان اولويت سوم، 2/36 درصد گاز را به عنوان اولويت چهارم و 4/17 درصد پست را به عنوان اولويت پنجم در انتخاب امكانات جهت حفظ و نگهداري گلزار شهدا مورد تأكيد قرار داده اند. نكته قابل توجه در اين مورد همسويي نظرات هر دو گروه مورد مطالعه در اولويت بندي امكانات جهت حفظ و نگهداري گلزار شهدا است.
8ـ2. 7/46 درصد خانواده شهدا حضور نيروي انتظامي را در كنار گلزار شهدا به منظور حفظ و نگهداري و ايجاد امنيت كاملاً ضرروي ، 6/32 درصد تا حدي ضروري، 7/20 درصد غير ضروي مي دانند. 44 درصد ساير اقشار جامعه حضور نيروي انتظامي را در گلزار شهدا را كاملاً ضروري، 4/33 درصد تا حدي ضروري و 7/22 درصد غيرضروري مي دانند. نتيجه آزمون مجذور كاي ضرورت حضور نيروي انتظامي در كنار گلزار شهدا به منظور حفظ و نگهداري و ايجاد امنيت را تأيد مي كند.
9ـ2. در مورد روش هاي اداره گلزار شهدا، 2/62 درصد خانواده شهدا اداره گلزار شهدا به صورت دولتي و تحت نظارت بنياد شهيد انقلاب اسلامي و امور ايثارگران و 7/29 درصد اداره گلزار شهدا به صورت مردمي و در قالب هايت امناء مناسب مي دانند. همچنين 7/52 درصد ساير اقشار جامعه اداره گلزار شهدا را به شيوه دولتي و تحت نظارت بنياد شهيد و 38 درصد به روش مردمي و درقالب هايت امناء پيشنهاد نموده اند. بدين ترتيب هر دو گروه اداره گلزار شهدا را به صورت دولتي و تحت نظارت بنياد شهيد و امور ايثارگران به عنوان اولويت اول مورد تأكيد قرار داده اند.
10ـ 2. براي مقايسه نظرات دو گروه نمونه آماري آزمون t اجرا گرديد.
جدول 3: آزمون t گروه هاي مستقل مربوط به سوال دوم پژوهش
ضرورت حفظ و نگهدار يگلزار شهداء از ديدگاه خانواده محترم شهداء و ساير اقشار جامعه
گروه ها تعداد ميانگين t درجه آزادي سطح معناداري
خانواده معظم شهدا 760 845/18 201/3 1506 001/0
ساير اقشار جامعه 748 255/18

نتايج حاصل از آزمون t گروه هاي مستقل (201/3=t ، 01/0> p، 1506 =df) نشان مي دهد كه ديدگاه خانواده محترم شهداء و ساير اقشار جامعه در مورد ضرورت حفظ و نگهداري گلزار شهداء در سطح 01/0 معني دار است. البته با توجه به نتايج مجذور كاي هر دو گروه حفظ و نگهداري گلزار شهدا را ضروري مي دانند ولي با توجه به جدول فوق، خانواده شهداء با ميانگين بالاتر تأكيد بيشتري بر اين تفاوت دارند.
3ـ سؤال سوم پژوهش: «خانواده محترم شهدا و ساير اقشار جامعه چه انتظاراتي از اجراي طرح هاي بهسازي گلزار شهدا دارند»؟
1ـ3. 7/72 درصد خانواده شهدا زيبا بودن و جذابيت كامل در نماي بناهاي ساخته شده در گلزار شهدا را كاملاً ضروري، 4/24 درصد تا حدي لازم و ضروري و 8/2 آن را غير ضروري مي دانند. در همين رابطه 1/73 درصد اقشار جامعه زيبا بودن و جذابيت كامل در نماي بناهاي ساخته شده در گلزار شهدا را كاملاً ضروري، 1/23 درصد تا حدي لازم و 8/3 درصد آن را غير ضروري مي دانند. نتيجه آزمون مجذور كاي ضرورت زيبا بودن و جذابيت كامل در نماي بناهاي ساخته شده در گلزار شهدا را نشان مي دهد.
2ـ3. 7/34 درصد خانواده شهدا وجود شباهت بين فضاهاي گلزار شهدا و حرم مطهر ائمه اطهار را كاملاً ضروري، 9/52 درصد تا حدي لازم و 4/12 درصد بر اين اعتقاد هستند كه وجود شباهت ضرورتي ندارد. از مجموع نمونه مورد مطالعه ساير اقشار در اين رابطه، 9/28 درصد وجود شباهت را كاملاً ضروري، 7/52 درصد تا حدي لازم و 4/18 درصد آن را غير ضروري مي دانند. براساس نتيجه آزمون مجذور كاي وجود شباهت بين فضاهاي گلزار شهدا و حرم مطهر ائمه اطهار(ع) تا حدي لازم است.
3ـ3. 8/75 درصد خانواده شهدا استفاده از معماري اسلامي در ساخت بناهاي مربوط به گلزار شهدا را كاملاً ضروري، 9/21 درصد تا حدي لازم و 3/2 درصد غير ضروري مي دانند. همچنين 2/71 درصد ساير اقشار جامعه استفاده از معماري اسلامي در ساخت بناهاي مربوط به گلزار شهدا را كاملاً ضروري، 6/24 درصد تا حدي لازم و 2/4 درصد غير ضروري مي دانند. براساس نتيجه آزمكون مجذور كاي، ضرورت استفاده از معماري اسلامي در ساخت بناهاي مربوط به گلزار شهدا تأييد مي شود.
4ـ3. 1/38 درصد خانواده شهدا شباهت بناهاي گلزار شهدا در شهرهاي مختلف را كاملاً ضروري، 2/40 درص تا خدي لازم و 7/21 درصد غير ضروري مي دانند. با توجه به محاسبه مجذور كاي، نتيجه گيري مي شود كه ميزان شباهت بناهاي گلزار شهدا در شهرهاي مختلف تا حدي لازم است.
5ـ3. 2/46 درصد خانواده شهدا مورد توجه قرار دادن فرهنگ قومي و محلي در ساخت بناهاي گلزار شهدا را كاملاً ضروري، 4/43 درصد تا حدي لازم و 4/10 درصد غير ضروري مي دانند. 9/45 درصد ساير اقشار، ميزان توجه به فرهنگ قومي و محل يدر ساخت بناهاي گلزار شهدا را كاملاً ضروري، 5/40 درصد تا حدي لازم و 6/13 درصد غير ضروري مي دانند. نتيجه آزمون مجذور كاي ضرورت مورد توجه قرار دادن فرهنگ قومي و محلي در ساخت بناهاي گلزار شهدا را نشان مي دهد.
6ـ3. 72 درصد خانواده شهدا توجه به شرايط آب و هوايي و منطقه اي در ساخت بناهاي گلزار را كاملاً ضروري، 7/23 درصد تاحدي لازم و 3/4 درصد غيرضروري مي دانند. در اين رابطه ساير اقشار ميزان توجه را به ترتيب 3/73 درصد كاملاً ضروري، 2/23 درصد تا حدي لازم و 5/3 درصد غير ضروري مي دانند محاسبه مجذور كاي مبين آن است كه ضرورت توجه به شرايط آب و هوايي و منطقه اي در ساخت بناهاي گلزار شهدا تأييد مي شود.
7ـ3. 2/55 درصد خانواده شهدا تبديل گلزار شهدا به اماكن فرهنگي را كاملاً ضروري، 5/35 درصد تا حدي ضروري، 3/9 درصد آن را غيرضروري مي دانند. ساير اقشار جامعه ميزان ضرورت را به ترتيب، 3/54 درصد كاملاً ضروري، 1/34 درصد تا حدي ضروري و 6/16 درصد غيرضروري مي دانند. براساس محاسبه مجذور كاي ضرورت تبديل گلزار به اماكن فرهنگي مورد تأييد مي باشد.
8ـ3. درباره ضرورت تبديل گلزار شهدا به مراكز زيارتي ـ سياحتي، به ترتيب خانواده شهدا 9/36 درصد آن را كاملاً ضروري، 3/40 درصد تاحدي ضروري و 8/12 درصد غيرضروري مي دانند. ساير اقشار جامعه به ترتيب 7/37 درصد كاملاً ضروري، 5/43 درصد تاحدي ضروري و 8/18 درصد غيرضروري مي دانند. در گروه خانواده شهدا گزينه كاملاً ضروري و در گروه ساير اقشار جامعه گزينه تا حدي ضروري را بالاترين درصد فراواني را به خود اختصاص داده است. مجذور كاي محاسبه شده تبديل گلزار شهدا به مراكز زيارتي مورد تأييد است.
9ـ3. 2/39 درصد خانواده شهدا ايجاد زائرسرا در كنار گلزار شهدا را كاملاً ضروري، 9/36 درصد تا حدي ضروري، 8/23 درصد غيرضروري مي دانند و ساير اقشار جامعه به ترتيب 9/34 درصد كاملاً ضروري، 7/35 درصد تاحدي ضروري و 4/29 درصد غيرضروري مي دانند. گزينه كاملاً ضروري در گروه خانواده شهدا و گزينه تا حدي ضروري در گروه ساير اقشار جامعه بالاترين درصد را به خود اختصاص داده است. محاسبه آزمون مجذور كاي ضرورت ايجاد زائر سرا در كنار گلزار شهدا را تأييد مي كند.
10ـ3. آزمون t به منظور مقايسه نظرات دو گروه اجرا گرديد.
جدول 4: آزمون t گروه هاي مستقل مربوط به سؤال سوم پژوهش
انتظارت خانواده محترم شهداء و ساير اقشار جامعه از اجراي طرح هاي بهسازي گلزار شهدا
گروه ها تعداد ميانگين t درجه آزادي سطح معناداري
خانواده معظم شهدا 760 841/21 505/3 1506 001/0
ساير اقشار جامعه 748 234/21

نتايج حاصل از آزمون t گروه هاي مستقل (505/3=t ، 01/0> p، 1506 =df) نشان مي دهد كه ديدگاه خانواده محترم شهداء و ساير اقشار جامعه در مورد انتظارات از اجراي طرح هاي بهسازي گلزار شهدا در سطح 01/0با هم تفاوت دارد. البته با توجه به نتايج مجذور كاي، هر دو گروه انتظارات تقريباً يكساني از اجراي طرح هاي بهسازي گلزار شهدا دارند ولي با توجه به جدول فوق، خانواده محترم شهداء با ميانگين بالاتر بر اين انتظارات تأكيد دارند.

4ـ سؤال چهارم پژوهش: «خانواده محترم شهدا و ساير اقشار جامعه چه انتظاراتي از ايجاد مراكز فرهنگي در كنار گلزارهاي شهدا دارند»؟
1ـ4. 60 درصد خانواده شهدا ساخت مراكز فرهنگي در كنار گلزار شهدا را كاملاً ضروري، 4/33 درصد تا حدي لازم و 6/6 درصد غيرضروري مي دانند. هم چنين 1/60 درصد ساير اقشار جامعه ساخت مراكز فرهنگي را كاملاً ضروري، 4/31 درصد تا حدي لازم و 5/8 درصد غير ضروري مي دانند. در هر دو گروه گزينه كاملاً ضروري بالاترين درصد را به خود اختصاص داده است. محاسبه مجذور كاي ضرورت ساخت مراكز فرهنگي در كنار گلزار شهدا را تأييد مي كند.
2ـ4. 45درصد خانواده شهدا ارايه خدمات مراكز فرهنگي كنار گلزار شهدا در طول ايام هفته كاملاً ضروري، 1/45 درصد تا حدي لازم و 9/9 درصد غير ضروري مي دانند. در گروه ساير اقشار 2/43 درصد ارائه خدمات مركز فرهنگي گلزار شهدا در طول ايام هفته كاملاً ضروري 7/43 درصد تا حدي لازم و 1/13 درصد غير ضروي مي دانند. در هر گروه، گزينه كاملاً ضروري و تا حدي لازم است، بالاترين درصد را به خود اختصاص داده است. آزمون مجذور كاي نشان مي دهد كه ارايه خدمات مراكز فرهنگي كنار گلزار شهدا در طول ايام هفته ضروري است.
3ـ4. از نظر خانواده شهدا، مراكز فرهنگي گلزار شهدا، بايد به ترتيب اولويت، امكانات زير را داشته باشد:
1ـ سرويس بهداشتي(9/73درصد) 2ـ نمازخانه (1/71درصد) 3ـ كتابخانه (9/45درصد) 4ـ سالن اجتماعات (1/44درصد) 5ـ تجهيزات صوتي و تصويري(8/41درصد) 6ـ كلاس هاي آموزشي(3/21درصد) 7ـ ساختمان هاي امور اداري(9/9 درصد). از ديدگاه ساير اقشار جامعه به ترتيب اولويت، امكانات زير را پيشنهاد نموده اند: 1ـ سرويس بهداشتي(1/76درصد) 2ـ نمازخانه(4/68درصد) 3ـ كتابخانه(50 درصد) 4ـ سالن اجتماعات(9/47درصد) 5ـ تجهيزات صوتي و تصويري(8/46درصد) 6ـ كلاس هاي آموزشي (7/20درصد) 7ـ ساختمان هاي امور اداري(7/8درصد) نكته قابل توجه، همسويي نظرات هر دو گروه در اولويت بندي امكانات مورد نياز مراكز فرهنگي گلزار شهدا مي باشد.
4ـ4. 2/19 درصد خانواده شهدا كيفيت بناها و فضاهاي فرهنگي احداث شده در كنار گلزار شهدا را كاملاً مطلوب، 1/60 درصد تا حدي مطلوب و 8/20 درصد نامطلوب مي دانند. هم چنين 3/19 درصد ساير اقشار جامعه كيفيت بناها و ... را كاملاً مطلوب، 9/50 درصد تا حدي مطلوب و 8/29 درصد نامطلوب مي دانند. در هر دو گروه گزينه تا حدي مطلوب، بالاترين درصد را به خود اختصاص داده است. مجذور كاي محاسبه ميزان كيفيت بناها و فضاهاي فرهنگي احداث شده در كنار گلزار شهدا «تاحدي مطلوب» تأييد مي شود.
5ـ4. خانواده شهدا و ساير اقشار جامعه مواردي كه توسط مركز فرهنگي در گلزار شهدا بايد ارائه دهند، به شرح زير اولويت بندي نموده اند: 1ـ مراسم ويژه بزرگداشت شهدا(9/83درصد) 2ـ برگزاري دعاي كميل، زيارت عاشورا، دعاي توسل و ...(7/81درصد) 3ـ برگزاري جشن اعياد و مراسم مذهبي(6/49درصد) 4ـ برگزاري نماز جماعت(5/47درصد) 5ـ تأمين مداح براي مراسم(7/41درصد) 6ـ برگزاري جلسات آموزشي و قرائت قرآن در سطوح مختلف(3/38 درصد) 7ـ برگزاري جلسات امر به معروف و نهي از منكر 8ـ برگزاري مسابقات فرهنگي به مناسبت هاي مختلف(3/31درصد، 3/30درصد) 9ـ برگزاري مسابقات ورزشي(3/31درصد) 10 ـ برگزاري مراسم ختم ساير اموات(8/27 درصد) 11ـ برگزاري همايش هاي اداري(6/23 درصد). همچنين اولويت هاي ساير اقشار جامعه منطبق بر اولويت هاي فوق مي باشد.
6ـ4. در مورد سؤال چهارم پژوهش آزمون t انجام شد.
جدول 5: آزمون t گروه هاي متقل مربوط به سؤال چهارم پژوهش
انتظارات خانواده شهدا و ساير اقشا رجامعه از ايجاد مراكز فرهنگي در كنار گلزارهاي شهدا
گروه ها تعداد ميانگين t درجه آزادي سطح معناداري
خانواده معظم شهداء 760 809/6 747/1 1506 081/0
ساير اقشار جامعه 748 677/6

نتايج حاصل از آزمون t گروه هاي مستقل(747/1=t ، 01/0> p، 1506 =df) نشان مي دهد كه ديدگاه خانواده شهداء و ساير اقشارجامعه در مورد انتظارات از ايجاد مراكز فرهنگي در كنار گلزارهاي شهدا با هم تفاوت ندارد و هر دو گروه از ايجاد مراكز فرهنگي در كنار گلزارهاي شهدا انتظارات يكساني دارند

5. سؤال پنج پژوهش: «از ديدگاه خانواده هاي شهدا و ساير اقشار جامعه در محل هايي كه گلزار ها بازسازي شده است . اهداف و مقاصد طرح تا چه ميزان تحقق يافته است»؟
1ـ5. 5/36 درصد از خانواده شهدا بناها و فضاهاي فعلي را در ايجاد روحيه معنوي در زائرين كاملاً موفق، 53 درصد تا حدي موفق و 5/10 درصد ناموفق ارزيابي نموده اند. همچنين 4/54 درصد ساير اقشار جامعه بناها و فضاهاي فعلي را در ايجاد روحيه معنوي در زائرين كاملاً موفق، 1/31درصد تاحدي موفق و 6/11درصد ناموفق ارزيابي كرده اند. در هر دو گروه، گزينه تا حدودي موفق بالاترين درصد را به خود اختصاص داده است.
2ـ5. 2/19 درصد از خانواده شهدا معتقدند كه در بناها و فضاهاي فعلي گلزار شهدا به اصول معماري اسلامي كاملاً توجه شده است، 1/60 درصد، اين توجه را تا حدودي و 8/20 درصد اعتقاد دارند كه توجه چنداني نشده است. همچنين 5/18 درصد ساير اقشار جامعه اعتقاد دارند كه كاملاً توجه شده است، 1/57 درصد بيان داشته اند كه تا حدودي به اصول معماري توجه شده است و 4/24 درصد معتقدند توجه چنداني نشده است. در هر دو گروه گزينه تا حدودي توجه شده، بالاترين درصد را به خود اختصاص داده است. نتايج آزمون مجذور كاي بيانگر آن است كه توجه به اصول معماري اسلامي ارتباط و فضاهاي فعلي گلزار شهدا «تاحدودي» تأييد مي شود.
3ـ5. درباره شباهت بين بناها و فضاهاي گلزار شهدا با فضاهاي اسلامي 4/9 درصد خانواده شهدا اعتقاد دارند شباهت زيادي وجود دارد. 7/52 درصد آنان معتقدند، اين شباهت را تاحدي است و 9/37 درصد اظهار داشته اند كه شباهتي وجود ندارد. ساير اقشار جامعه، 1/8 درصد معتقدند كه شباهت زيادي وجود دارد، 51 درصد تاحدي شباهت دارد و 8/40 درصد اعتقاد دارند كه شباهتي بين بناها و فضاهاي گلزار شهدا با فضاهاي اسلامي وجود ندارد. براساس آزمون مجذور كاي شباهت بين بناها و فضاهاي گلزار شهدا با ساير فضاي اسلامي از جمله حرم مطهر، امامان(ع) «تاحدودي» تأييد مي شود.
4ـ5. موارد مورد توجه در بناها و فضاهاي فعلي گلزار شهدا به ترتيب از نظر خانواده شهدا عبارتند از: اولويت اول: تعداد شهدا، اولويت دوم: شهداي خاص، اولويت دوم: وقايع ويژه، اولويت سوم: ويژگي هاي جغرافيايي و اولويت چهارم: رمز عمليات مي باشد. از نظر ساير اقشار جامعه به ترتيب عبارتند از: اولويت اول: تعداد شهدا، اولويت دوم: شهداي خاص، اولويت سوم: وقايع ويژه، اولويت چهارم: ويژگي هاي جغرافيايي و اولويت پنجم: رمز عمليات از نظر هر دو گروه، تعداد شهدا بالاترين درصد و رمز عمليات كمترين درصد فراواني را به خود اختصاص داده اند.
5ـ5. 26 درصد خانواده شهدا تناسب نقشه فعلي با شأن و منزلت شهدا را كاملاً متناسب، 7/61 درصد تا حدودي متناسب و 3/12 درصد متناسب ارزيابي نموده اند. همچنين 5/26 درصد ساير اقشار جامعه كاملاً متناسب، 4/61 درصد تا حدودي متناسب و 1/12 درصد متناسب ارزيابي نكرده اند. با توجه به آزمون مجذور كاي، تناسب نقشه فعلي با شأن و منزلت شهدا را تا حدودي تأييد مي كند.
6ـ5. در رابطه با كيفيت مطلوب مصالح استفاده شده در بناها و ساخت و سازهاي گلزارها2/29درصد خانواده شهدا معتقدند كاملاً مطلوب است، 5/59 درصد تا حدودي مطلوب مي دانند و 2/11 درصد كيفيت مصالح را نامطلوب ارزيابي كرده اند. 30 درصد ساير اقشار جامعه كيفيت مصالح را كاملاً مطلوب، 8/59 درصد تاحدودي مطلوب و 2/10 درصد نامطلوب ارزيابي نموده اند. در بين هر گروه، گزينه تاحدي مطلوب بالاترين درصد فراواني را به خود اختصاص داده است. نتيجه حاصل از آزمون كاي نشان مي دهد كه كيفيت مصالح استفاده شده در بناها و ساخت و سازها گلزارها تا حدودي مطلوب بوده است.
7ـ5. در رابطه با ارزيابي كلي از وضعيت موجود گلزار شهدا، 8/17 درصد خانواده شهدا وضعيت موجود را كاملاً رضايت بخش، 4/62 درصد تا حدي مطلوب و 8/19 درصد معتقدند كه رضايت بخش نيست. همچنين ساير اقشار جامعه، 6/20 درصد كاملاً رضايت بخش، 8/63 درصد تا حدودي مطلوب و 6/15 درصد اعتقاد داردند كه رضايت بخش نيست. براساس نتيجه آزمون مجذور كاي مي توان گفت وضعيت موجود گلزار شهدا تا حدودي رضايت بشخ است.
8ـ5. در نهايت براي مقايسه ميزان تحقق اهداف و مقاصد طرح از ديدگاه خانواده شهدا و ساير اقشار جامعه در محل هايي كه گلزارهاي شهدا بازسازي شده است، آزمون t اجرا شده است.
جدول 6: آزمون t گروه هاي مستقل مربوط به سؤال پنجم
ميزان تحقق اهداف و مقاصد طرح از ديدگاه خانواده محترم شهدا و شاير اقشار جامعه در محل هايي كه گلزار ها بازسازي شده است
گروه ها تعداد ميانگين t درجه آزادي سطح معناداري
خانواده معظم شهداء 760 279/12 381/0 1506 704/0
ساير اقشار جامعه 748 223/12
نتايج حاصل از آزمون t گروه هاي مستقل(381/0=t ، 01/0> p، 1506 =df) نشان مي دهد مي دهد كه ديدگاه خانواده محترم شهداء و ساير اقشار جامعه در مورد ميزان تحقق اهداف و مقاصد طرح با هم تفاوت ندارد.

نتيجه گيري و پيشنهادها
گلزارهاي شهدا به عنوان سمبل فرهنگ جهاد و شهادت، اماكن مقدس و تاريخي فراروي نسل هاي آتي و ادامه دهندگان راه آنان مي باشد. امروزه در اكثر كشورهاي جهان بناي يادبودي به نام «سرباز گمنام» يا «يادمان شهداي راه آزادي» وجود دارد كه اداي احترام به آن از سوي مقامات ديپلماتيك و سياسي بازديد كننده از آن كشور به صورت يك عرف رايج بين المللي در سطح دنيا پذيرفته شده است(بنياد نشر آثار و حفظ ارزش هاي دفاع مقدس، 1382). از اين منظور زنده نگه داشتن ياد و خاطره شهيداني كه در راه حفاظت از دين و كيان خود از با ارزش ترين سرمايه زندگي يعني جان خود گذشتند وظيفه اي بس خطير است. لذا توجه به گلزار شهدا به عنوان بنايي به يادماني به منظور ارج نهادن به مقام شهدا و ترويج فرهنگ ايثار و شهادت، روحيه معنويت و خلوص، ايجاد فضاي روحاني و معنوي در گلزار شهدا و تبديل آن ها به مراكز فرهنگي امري لازم و ضروي است. براساس يافته هاي تحقيق حاضر پيشنهادها و راهكارهاي زير توصيه مي گردد:
1ـ تحقيقي در مورد ابعاد و آثار فرهنگي و اجتماعي گلزار شهدا بر خانواده هاي معظم شهدا و ساير اقشار جامعه انجام شود. 2ـ پژوهشي به صورت تطبيقي در مورد ساخت، مرمت و حفظ و نگهداري يادمان هاي ساير كشورها صورت پذيرد. 3ـ بايد نحوه ساخت و مرمت گلزار شهدا به طور مداوم از ديدگاه خانواده شهدا و ساير اقشار جامعه مورد ارزيابي قرار گيرد؛ و از نتياج ارزيابي در سياست گذاري، برنامه ريزي، اجرا برنامه هاي مربوط به گلزار شهدا استفاده شود. 4ـ امروزه در اكثر كشورهاي جهان بناي يادبودي به نام «سرباز گمنام» يا «يادمان شهداي راه آزادي» وجود دارد كه اداي احترام به آن از سوي مقامات ديپلماتيك و سياسي بازديد كننده از آن كشور به صورت يك عرف رايج بين المللي در سطح دنيا پذيرفته شده است. بنياد شهيد انقلاب اسلامي و امور ايثارگران در راه سمبل سازي فرهنگ ايثار و شهادت گام هاي لازم را بردارد. 5ـ با توجه به نتايج اين تحقيق طرح هادي بازسازي و مرمت گلزار شهدا مورد بازنگري قرار گيرد. 6ـ با توجه به تأكيد خانواده شهدا و ساير اقشار جامعه در خصوص ثبت گلزار شهدا به عنوا اثر ملي و ميراث فرهنگي، اقدام لازم به عمل آيد. 7ـ براي حفظ و نگهداري گلزار شهدا و تأمين امكانات مورد نياز به ترتيب اولويت: 1ـ آب و برق 2ـ راه آسفالت شده 3ـ تلفن 4ـ گاز 5ـ پست، مد نظر قرار گيرد.
8ـ با توجه به ضرورت حضور نيروي انتظامي در كنار گلزار شهدا به منظور حفظ و نگهداري و ايجاد امنيت، لازم است در اين خصوص با مراجع ذيربط هماهنگي لازم به عمل آيد. 9ـ با توجه به نتايج تحقيق پيشنهاد مي گردد كه اداره گلزار شهدا كماكان به صورت دولتي و تحت نظارت بنياد شهيد و امور ايثارگران، مسئوليت حفظ و نگهداري گلزار شهدا را عهده دار باشد. 10 ـ در اجراي طرح بهسازي گلزار شهدا، به زيبا بودن و جذابيت كامل بناهاي ساخته شده در گلزار، وجود شباهت بين فضاهاي گلزار و حرم مطهر ائمه اطهار(ع)، استفاده از معماري اسلامي در ساخت بناهاي مربوط به گلزار شهدا، شباهت بناهاي گلزار در شهرهاي مختلف (تا حدودي)، ضرورت توجه به فرهنگ قومي ـ محلي، ضرورت توجه به شرايط آب و هوايي و منطقه اي، ضرروت تبديل گلزار به اماكن فرهنگي، ضرورت تبديل گلزار شهدا به مراكز زيارتي ـ سياحتي، ضرورت ايجاد زائر سرا در كنار گلزار شهدا، مورد توجه جدي سياست گذاران، برنامه ريزان و مجريان طرح بهسازي گلزار شهدا قرار گيرد. 11ـ با توجه به اين كه خانواده شهدا و ساير اقشار جامعه تبديل گلزار شهدا را به مراكز فرهنگي و زيارتي مورد تأكيد قرار داده اند، در اين رابطه لازم است كه تمهيدات لازم فراهم شود. 12ـ با توجه به ضرورت ساخت مراكز فرهنگي در كنار گلزار شهدا، بايد در مورد مراكز فرهنگي كه در كنار گلزار شهدا ايجاد مي شود، موارد زير را مورد توجه قرار داد: 1ـ ضرورت ارايه خدمات مراكز فرهنگي در طول ايام هفته 2ـ امكاناتي كه در مراكز فرهنگي در كنار گلزار شهد بايد وجود داشته باشد به ترتيب اولويت شامل سرويس هاي بهداشتي، نمازخانه، كتابخانه، سالن اجتماعات، تجهيزات صوتي و تصويري،كلاس هاي آموزشي، ساختمان هاي امور اداري 3ـ كيفيت مطلوب بناها و فضاهاي فرهنگي احداث شده در كنار گلزارها. لذا براساس نتايج اين تحقيق، به هنگام سياست گذاري، برنامه ريزي و اجرا در مرود ارائه خدمات مراكز فرهنگي، امكانات موجود در مراكز فرهنگي و كيفيت مطلوب بناها و فضا ها توجه و اقدام لازم صورت پذيرد. 13ـ ديدگاه خانواده محترم شهدا و ساير اقشار جامعه در مورد ميزان تحقق اهداف و مقاصد طرح بدين ترتيب است: 1ـ بناها و فضاهاي فعلي گلزار در ايجاد روحيه معنوي تا حدودي موفق بوده است 2ـ به اصول معماري اسلامي در بناها و فضاهاي فعلي تا حدودي توجه شده است 3ـ بين بناها و فضاهاي گلزار شهدا با فضاهاي اسلامي تا حدودي شباهت وجود دارد. 5ـ بين بناها و فضاهاي گلزار شهدا شهرستان هاي مختلف تاحدودي لازم است. 6ـ در بناها و فضاهاي گلزار شهدا به ترتيب به تعداد شهدا، شهداي خاص، وقايع ويژه، ويژگي هاي جغرافيايي در رمز عمليات توجه شده است. 7ـ نقشه فعلي گلزارهاي شهدا با شأن و منزلت شهدا تا حدودي تناسب دارد. 8ـ كيفيت مصالح استفاده شده در بناها و ساخت و سازهاي گلزار شهدا تا حدودي مطلوب است 9ـ وضعيت موجود گلزار شهدا تا حدودي رضايت بخش است. بر اين اساس پيشنهاد مي شود با توجه به نتايج حاصل از اين تحقيق در قسمت هاي مختلف سياست گذاري، برنامه ريزي، اجرا و نظارت تجديد نظر شود تا ميزان تحقق اهداف و مقاصد طرح به طور كامل تحقق يابد. 14ـ علاوه بر موارد فوق در بازسازي و مرمت گلزار شهدا و ايجاد مراكز فرهنگي بايد به موارد زير توجه شود: 1ـ ايجاد فضاي سبز 2ـ استفاده از كارشناسان مناسب براي گلزار 3ـ جلوگيري از اسراف و صرف هزينه هاي غير معقول 4ـ قرار دادن آب سردكن 5ـ تشكيل جلسات گردهمايي درباره شخصيت شهيدان 6ـ ايجاد نوارخانه 7ـ نصب عكس شهدا 8ـ معرفي آثار شهدا 9ـ احداث موزه شهدا 10ـ ايجاد سيستم گرمايشي و سرمايشي 11ـ باز بودن همه روزه درب گلزار شهدا 12ـ احداث تنديس شهداي خاص 13ـ ترويج ارزش هاي شهدا 14ـ احداث كتابخانه 15ـ برگزاري مسابقه فرهنگي 16ـ نظافت هفتگي مراز شهدا 17ـ رسيدگي به امور سرويس هاي بهداشتي.

فهرست منابع
1ـ قرآن كريم، (1379). «ترجمه الهي قمشه اي»، تهران: مكتب نشر.
2ـ اداره گلزارها و يادمان ها، (1377)، اصول و مباني طرح هادي گلزار شهدا، بنياد شهيد و امور ايثارگران.
3ـ اداره گلزارها و يادمان ها،(1383)، «اطلاعات مربوط به آمار شهدا و گلزارها»، معاونت عمران و مسكن بنياد شهيد و امور ايثارگران.
4ـ بايزيدي، قادر،(1383)، «اطلاعات مربوط به آمار شهدا سريش آباد»، كردستان : بنياد شهيد و امور ايثارگران، چاپ نشده.
5ـ بنياد حفظ نشر و آثار دفاع مقدس، (1381)، پارك موزه دفاع مقدس، تهران.
6ـ پارك، «موزه دفاع مقدس»، 1381، تبريز، بنياد حفظ نشر و آثار دفاع مقدس.
7ـ جاني پور، بهروز، (1380)، «شناخت و معرفي سيماي كالبدي معماري اقليمي ايراني ـ اسلامي و معيارهاي استفاده از آن در طراحي و ساماندهي گلزارهاي شهيدان»، تهران، بنياد شهيد و امور ايثارگران.
8ـ حسني، حميدرضا،(1375)، «بررسي سنگ نبشته مزار شهدا» تهران: سازمان ميراث فرهنگي كشور.
9ـ خويي نژاد، غلامرضا، (1381)، «روش هاي پژوهش در علوم تربيتي»، تهران: سازمان شمت.
10ـ دهخدا، (1339)، «لغت نامه»، تهران: دانشگاه تهران.
11ـ صحيفه نور، جلدهاي 19 و 20.
12ـ كياميري، مهدي، (1380)، «طرح تأمين منابع مالي براي مرمت و بازسازي و نگهداري گلزار شهدا با استفاده از نقش شوراهاي اسلامي در ترويج فرهنگ ايثار و شهادت»، مجموعه مقالات همايش ايثارگران و شوراي اسلامي شهر، تهران: نشر شاهد، چاپ اول.
13ـ مجلسي، محمد باقر، (بي تا)، بحار الانوار، ج 97، قم» مركز نشر اسلامي.
14ـ مطهري، مرتضي،(1358)، «شهيد» تهران: انتشارات صدرا.
15- Cohen, D.(2002). Research in Education (2th ed.). New York: MacMillan Publishing Company.