روايت گلعلي بابايي از سردار مدافعین حرم: هميشه خط شكن بود

گلعلي بابايي، نويسنده و پژوهشگر و از چهره هاي نام آشناي عرصه ادبيات و تاريخ نگاري دفاع مقدس است. نسبت گلعلي بابايي با سردار شهيد حسين همداني بيش از آنكه يك دوست و همراه باشد كه ساليان طولاني آمدوشد داشته اند، نسبت محقق به موضوع است. او همداني را با يك نام و نشانه از طريق يك نوار ضبط شده شناخته و در پي شناختش تلاش كرده است. نشاني كه يك سردار جنگ به همداني داده و او را «شير احمد » خطاب كرده بود. بابايي پس از شناخت سردار همداني گويي او را تازه يافته بود. ارتباط او با اين سردار تا آخرين روزهاي حيات وي پراز خاطره است كه در اين گفت وگو، گوشه هايي از آن روايت شده است.

با توجه به اينكه شما بيش از آنكه يك چهره نظامي باشيد فعال در حوزه فرهنگي و ادبيات هستيد، بفرماييد نخستين آشنايي شما با سردار شهيد حسين همداني مربوط به چه زماني است و چگونه اين اتفاق افتاد؟

حدود بیست سال پیش،وقتي داشتيم كتاب «همپاي صاعقه »، جلد اول از كارنامه عملياتي لشكر 27 محمدرسول الله)ص( را در دوران دفاع مقدس با آقاي حسين بهزاد مي نوشتيم در خلال گردآوری اسناد به یک نوار صوتي مكالمات بيسيم برخورديم كه به آخرين روز از مرحله یکم عمليات الي بيت المقدس مربوط می شد. عمليات در آن روز به علت تك دشمن روي مواضع گردان حبيب با مشكل مواجه شده بود. محسن وزوايي، فرمانده محور عملياتي محرم روز اول عمليات به شهادت رسيده و حسين خالقي جانشين وي شده بود. محمود شهبازي نيز فرمانده محور عملیاتی سلمان بود و حاج حسين همداني معاونش. وقتي كه كار گره مي خورد، حسين اسلاميت، معاون گردان حبيب پشت بي سيم مي آيد و خطاب به خالقي مي گويد: ما داريم اينجا از بين ميرويم و قتل عام مي شويم. حسين خالقي به او پاسخ مي دهد: «الان یکي از شيرهاي احمد را برايت مي فرستم، شما پشت بيسيم با كد همداني صدايش كنيد. او به آنجا بيايد خيلي از كارهايتان را حل ميکند. « همداني پشت خط بي سيم مي آيد. با هم ارتباط مي گيرند و عمليات سر و ساماني مي گيرد.

اينجا در ذهن ما آمد كه در عمليات عظيم الي بيت المقدس، علاوه بر متوسليان، همت، شهبازي و يك نفر ديگر هم در تيپ 27 بود كه خيلي يل است. علاوه بر اينكه وزوايي و امثالهم نيز خود يلي بودند. دنبال اين فرد مي گشتيم تا با او گفت وگو كنيم. اين موضوع كه مي گويم مربوط به سال 1375 مي شود. ما قبل از آن شخصا حاج حسين همداني را نمي شناختيم، البته اسم او را شنيده بوديم چرا كه در چارت سازماني تيپ، محمود شهبازي فرمانده محور و جانشين اش حسين همداني بود. ايشان آن وقت مسئوليت جانشيني فرماندهي نيروي مقاومت بسيج را به عهده داشت. به سراغش رفتيم و گفت وگويي كرديم. اوايل دهه 1380 كه براي بار اول فرمانده لشكر 27 محمد رسول الله )ص( شد، چون بنده در آن زمان مسئول معاونت فرهنگي لشكر بودم، ارتباطم با او خيلي تنگاتنگ شد و بيشتر با هم آشنا شديم. البته اولش چفت شدن با یک فرمانده غیر تهرانی، خیلی دشوار به نظر می رسید، چون ما تجربه خوبي از اين كار نداشتيم. حقيقت مطلب اين است كه وقتي حاج محمد كوثري پس از 14 سال فرماندهي لشكر 27 جايش را به شهيد بزرگوار حاج احمد سوداگر داد، به خاطر تهراني نبودن ايشان اين انتخاب در لشكر با واكنشهايي همراه شد كه البته سردار سوداگر با درايت و بزرگواري خودش توانست با اين حساسيت ها كنار بيايد و لشكر را اداره كند.

پس از شهيد سوداگر، حاج حسين همداني فرمانده لشكر 27 شد كه او هم تهراني نبود و همين امر ذهنيت هايي را پيش آورد. فكر میکرديم آقاي همداني به لشکر 27 آمده تا بچه هاي تهران را قلع و قمع كند. اما خيلي زود فهميديم اين فكر اشتباه است. اين شد كه با حاجي صميمي شديم و براي حل معضلات لشكر به او دست ياري داديم. حاج حسين توي كار خيلي جدي بود و با هيچ كس شوخي نداشت. ديد بازي داشت و علاوه بر اينكه كارهاي نظامي را خيلي با جديت پي مي گرفت، به قول شاعر اتل متل هاي جنگ، مرحوم ابوالفضل سپهر، قيافه اش شبيه پلنگ بود )كنايه از جذبه فرماندهي(. نسبت به انجام كارهاي فرهنگي از جمله بحث خانواده اهتمام خاصي داشت.

همچنين نگاهش نسبت به سربازان اين بود كه اين جوان ها، ميهمانان 2 ساله ما در لشکر هستند و بايد با آنها تعامل فرهنگي داشته باشيم، طوري كه وقتي دوره خدمت دو ساله شان تمام شد، براي يك عمر بسيجي بشوند. مه مترين دغدغه اش تدوين تاريخ جنگ بود. مي گفت «ما هر چه داريم از هشت سال دفاع مقدس و تجربيات آن است و نبايد آن را از دست بدهيم. من قبل از انقلاب شغلم رانندگي بود اما بواسطه جنگ فرمانده نظامي شدم. « وقتي كتاب همپاي صاعقه از چاپ درآمد، ايشان خيلي از كتاب خوشش آمد ولي گفت : «اين كتاب یک نقص دارد و آن اينكه روايت فعلي آن از لشكر 27، تنها به بچه هاي تهران اختصاص يافته است.» وقتي تيپ 27 تشکیل شد سه تا ضلع داشت. یک ضلعش بچه هاي تهراني اعزامي از سپاه مريوان به فرماندهي احمد متوسليان، یک ضلع بچه هاي اعزامي سپاه پاوه به فرماندهي شهيد همّت و ضلع ديگرش بچه هاي اعزامي سپاه همدان به فرماندهي محمود شهبازي بودند. حاج حسين گفت «شما به نيروهاي همت و متوسليان كه بيشتر تهراني بودند، خوب پرداختيد. ولي از بچه هاي همدان غافل شديد. به همين خاطر بايد یک كار ديگري انجام بدهيد تا به آنها نيز توجه شود. علاوه بر آن كارنامه عملياتي لشكر را تا آخر جنگ بنويسيد و من پاي كار هست. « در نتیجه با نظارت ایشان و طی یک روند شش ماهه، کتاب را مورد بازنویسی مجدد قرار دادیم و برای چاپ فرستادیم. بعد هم آن تفریظ معروف را، در تجلیل از آن کتاب، نوشتند. مقصودم این است که توفیق دریافت تفریظ هم، از برکت نظارت و حمایت سردار بود.

يك كار ديگري هم كه آن موقع براي نخستين بار انجام گرفت اين بود كه وقتي ايشان فرمانده لشكر شد و بنده هم معاونت فرهنگي لشكر 27 را به عهده داشتم، مي خواستيم يادواره حاج احمد متوسليان را برگزار كنيم. سردار همداني گفت: امسال ما باید اين يادواره را به جاي تهران، در مريوان برگزار کنیم. به او گفتم: سردار، اين كار خيلي سخت است و امكانات هم نيست. گفت: «مگر حاج احمد به تنهايي حاج احمد شد؟ او تعداد زيادي حواريون و اعوان و انصار در مريوان داشت كه همان ياران گمنام، احمد متوسليان را «حاج احمد » كردند. ما بايد برويم، ياد و خاطره پيشمرگان كرد غريب را زنده كنيم.»

بر همين مبنا، به من دستور داد تا آمار دقيق شهداي جبهه مريوان را استخراج و براي هر كدام از آن شهدا بنر، پلاکارد و زندگينامه تهيه کنم.

طي روندي دو سه ماهه، اين كار را انجام داديم. در تابستان سال 1381 به مريوان رفتيم و يادواره شهداي مريوان را با محوريت احمد متوسليان برگزار كرديم. يادواره باشكوهي كه مردم مريوان تا آن موقع نمونه اش را نديده بودند. همچنين در سري اول تصدي فرماندهي لشكر 27 توسط شهيد همداني ما يادواره شهيد شهبازي را در سالن دعاي ندبه بهشت زهرا)س( برگزار می کردیم.

یک سال همان برنامه ها را در همدان برگزار كرديم و ياد شهيد محمود شهبازي و رزمندگاني را كه از سپاه استان همدان به تيپ 27 آمده بودند، گرامي داشتيم.. سردار همداني نگاهش به مسائل فرهنگي، نگاهي همه جانبه بود و جزئي نگر نبود.

در حيطه فرهنگ و ادب دفاع مقدس، دنبال كار تأثيرگذار بود و حقيقتا چند كاري هم كه انجام داد، تأثيرگذار بود و خاطراتش هنوز هم در ذهن خيلي ها است.

دوران دوستي و ارتباط شما چگونه گذشت و اگر بخواهيد شخصيت ايشان را توصيف كنيد به چه مواردي مي پردازيد؟

البته شكل دوستي من با ايشان مراد و مريدي يا به عبارتي فرمانده و نيرو بود. یعني حاج حسين فرمانده لشكر و من مسئول یکي از معاونتهايش بودم. اما ارتباط ما فراتر از اين مناسبات پيش مي رفت. ايشان آنقدر صميمي و خودماني برخورد می کرد كه ما حتي رابطه خانوادگي هم با همديگر داشتيم. آقاي همداني هميشه خودش را مديون شهدا، بخصوص حاج احمد متوسليان و حاج محمود شهبازي مي دانست. او مي گفت: اسوه های زندگي من، اين بزرگواران هستند. به همين خاطر سعي می کرد هرآنچه را كه از اين دو بزرگوار ياد گرفته بود، در دوران فرماندهي اش، آنها را اجرا كند.

یکي از آن سرمشق ها سركشي به خانواده هاي معظم شهدا بود كه اكثر مواقع اين سنت حسنه را انجام مي داد، چند بار از اينجا تا اصفهان رفتيم تا به قول خودش خانواده های شهيد همت و شهید شهبازي را زيارت كند.

ساعت ها پاي درد دل اين خانواده ها مي نشست و حرفهايشان را گوش مي کرد. حتي اگر آنها تندي هم مي كردند، اصلاً به روي خودش نمي آورد و مي گفت: اين عزيزان هرچه بگويند، حق دارند. ما سال های در حق آنها كوتاهي كرده ايم و حالا هم بايد پاسخگوي انتقاداتشان باشيم. شايد به همين خاطر باشد كه وقتي خبر شهادت ايشان منتشر شد، همان اول صبح روز بعد از شهادت سردار، همسر شهيد همت تلفنی با بنده تماس گرفت و با بغض و گريه از بزرگواري و سعه صدر شهيد همداني گفت. هر وقت مراسمي براي شهيد همت

مي گرفتيم، حاج حسين شخصاً براي دعوت از همسر و فرزندان شهيد به اصفهان مي رفت. اينها خصوصياتي بود كه در كمتر افرادي ديده مي شود.

سركشي از خانواده هاي جانبازان و رزمندگان هم جزئي از برنامه هاي حاجي بود. یک بار با نيروي هوايي سپاه هماهنگي كرد و تعداد زيادي از جانبازان قطع نخاعي را همراه خانواده هايشان به مشهد برد. هنوز هم وقتي آن جانبازان، بنده را مي بينند، از خاطرات خوش آن سفر می گویند.

آقاي همداني در آن سفر خودش در نقش یک خدمتكار، جانبازان را تر و خشك می کرد.

شما نويسنده و پژوهشگر هستيد، به نظرتان تصويري كه در حال حاضر از ايشان در جامعه وجود دارد چه ميزان دقيق است؟ كجاها دقيق نيست و چگونه مي توان به ترميم اين تصوير مساعدت كرد؟

اصولا مردم ايران، ملتي قدرشناس هستند. اگر در موردي اطلاع رساني خوب انجام شود، مردم هم پاي كار مي آيند. یکي از آن نمونه ها نحوه خبررساني شهادت شهيد همداني و استقبال مردمي از پیکر ايشان بود. يعني وقتي صدا و سيما بخش هايي از فعاليت هاي شهيد همداني را بازگو كرد و مردم مطلع شدند كه ايشان چه خدماتي در زمان جنگ و بعد از جنگ به کشور انجام داده، واقعاً سنگ تمام گذاشتند، تا حدي كه مقام معظم رهبري هم از اين همه قدرشناسي تمجيد كردند و فرمودند: «اين حضور شگفت انگيز ناشي از جذبه و اخلاص آن شهيد (سردار همداني) بود. »

مهم اين است كه آقاي همداني در ذهن مردم يك قهرمان باقي ماند. حالا اگر چند سايت يا چند شبكه ماهواره اي متعلق به وزارت خارجه امريكا و انگليس هم كه بخواهند در مورد ايشان حر فهاي بي ربطي بزنند، زياد محلي از اعراب ندارد. مهم اين است كه شهيد همداني براي هميشه در تاريخ معاصر ايران، سمبل يك فرمانده مقتدر باقي خواهد ماند، چرا كه واقعاً انساني قهرمان و هميشه و همه جا به معناي واقعي كلمه خط شكن بود. در انقلاب، در درگيري هاي پس از پيروزي انقلاب و مبارزه با ضدانقلابيون مسلح كردستان، در جنگ و عمليات هاي گسترده در طول هشت سال دفاع مقدس، در تشکیل يگان هاي رزمي سپاه، در سازندگي دوران پس از جنگ، در بها دادن به مقوله خطير نگارش صحيح تاريخ دفاع مقدس، در مقابله با فتنه گران و براندازان نظام جمهوري اسلامي ايران، در حمايت از رزمندگان، ايثارگران، خانواده هاي معظم شهيدان و قشرهاي آسيب پذير جامعه و در نهايت دفاع از حرم هاي آل الله. ايشان در همه اين زمينه ها خط شكن بود كه آثار و بركات اين خط شكني ها بايد در كتاب هاي قطور براي تاريخ ثبت شود.

ارتباط ايشان با فعالان حوزه فرهنگي، هنري و نويسنده هاي حوزه ادبيات چگونه بود و چه جايگاهي نزد آنان داشت؟

همان طور كه گفتم، آقاي همداني علاوه بر آن‌که یک فرمانده مقتدر بود، یک مدیر فرهنگي فعال هم بود. يادم هست از همان اوايل حضورشان در فرماندهي لشكر 27 محمد رسول ا لله (ص) به بنده مي گفت: «اين آقاي ابوالفضل سپهر را بياور در پادگان براي نيروهاي لشكر شعرخواني كند.

شعرهايش خوب به دل انسان مي نشيند.«حتی یک بار که لشکر 27 برای برگزاری رزمایش در بیابان های اطراف دماوند اردو زد، دستور داد سپهر را بیاوریم تا برای خیل عظیم نیروهای بسیجی، سپاهی و سربازان لشکر شعرخوانی کند.

براي نويسنده ها و هنرمندان دفاع مقدس هم احترام زيادي قائل بود و هميشه و همه جا از آنها حمايت می کرد. نمونه اش حسين بهزاد كه واقعاً دوستي بين حسين بهزاد و سردار همداني فراتر از رابطه بين یک پژوهشگر و یک نفر خاطره گو بود.

آنها به معناي واقعي كلمه به همديگر علاقه مند بودند. یا صميميتي كه بين آقاي حاتمي کیا و آقاي همداني وجود داشت، هم فراتر از همكاري یک فرمانده يا مسئول نظامي با یک كارگردان سينما بود. آقاي حاتمي یکا واقعاً براي شهيد همداني احترام قائل بود و ايشان را قبول داشت. آن دلنوشته اي هم كه بعد از شهادت ايشان انتشار داد، نشان دهنده عمق علاقه اش به آقاي همداني بود.