شاهد جوان / ایثار اجتماعی رضایت عمومی

ناصر ملائی

بشر از دیر باز تاکنون برای زندگی راحت تر و پیشبرد اهدافش بنابر مقتضیات زمانی و مکانی، مؤلفه هایی را برای خود پیش بینی و رعایت کرده است که یکی از نتایج آن هموار شدن راه زندگی در شئون مختلف است.از وقتی انسان ها برای زندگی راحت و مقابله با انواع خطرات و پیشامد ها کنار هم جمع شدند و یک ایل،طایفه،روستا و شهر را ایجاد و بنا کردند بنابر نیازهای خودشان قوانینی را هم وضع کردند که از طریق آن بتوانند نیازهای حال و آینده و یا اضطراری خودشان را رفع کنند. اما واقعیت این است که همیشه و در همه جا، این،تنها قوانین نبودند که بشر را یاری رسانده اند که البته در نقش موثر قوانین هیچ شکی نیست بلکه منظور آن است که بگوییم واژه ای به نام «عرف » که ابعاد گوناگونی در جوامع مختلف و متفاوت از هم در زمینه های فکری و فرهنگی دارد نقش بسزایی در راهنمایی و تسهیل زندگی انسان ها ایفا کرده است.

وقتی سخن از عرف به میان می آید با یک واژه بسیار وسیع روبرو می شویم زیرا عرف در بطن خود جزئیاتی دارد که پرداختن به هر یک از آنها در این مقال و مجال ممکن نیست. در این جا با توجه به آنچه مدنظر ما قرار دارد قصد داریم به یکی از تعامات اجتماعی و فرهنگی به نام ازخودگذشتگی اجتماعی و به عبارتی خاص تر «ایثار اجتماعی» بپردازیم.

ایثار در وهله اول و در بین مردم به ویژه در کشورمان که فرهنگ غنی و عزیزی را با خود به یادگار دارد شاید در نظر برخی افراد تنها به مقوله دفاع مقدس مربوط شود زیرا هر زمان حرفی و سخنی از مقاومت هشت ساله مردم در مقابل دنیایی از دشمن به میان می آید ممکن نیست سخنی از ایثار در لابه لای این سخنان وجود نداشته باشد که البته داری اهمیت و ارزش گذاری انسانی است اما وقتی با گذشت زمان مواجه می شویم ناگزیر از بازشناسی فرهنگ ایثار در مقولات مختلف هستیم. چون نیازهای زمانی و همچنین تولد نسل جدیدی از افراد در جامعه همزمان با پیشرفت های گوناگون بشری این ناگزیری را پررنگ تر می کند.

ساده تر بگوییم؛ وقتی در مورد ایثار با نسلی که بعد از پایان جنگ به دنیا آمده اند یا جنگ را از نزدیک لمس نکرده اند سخن می گوییم یا سخنی می شنوند ممکن است سوالات زیادی در اذهان آنها نقش ببندد به همین خاطر بازشناسی و بازآفرینی ایثار برای بهره مندی از آن در شئون مختلف جامعه و همچنین زندگی اجتماعی نتایج بسیار مثبتی به همراه خواهد داشت.

بازشناسی و بازکاوی مولفه های فرهنگ ایثار و شهادت از این جهت اهمیت دارد که دریابیم به نیاز امروز نسل جوان و ذائقه های مختلف این نسل که با پیشرفت های حجیم و عظیمی مواجه هستند چگونه پاسخ بدهیم.

بدیهی است که اگر نتوانیم با جوان امروزی با زبان روز صحبت کنیم نتایج چندان خوشایندی را هم شاهد نخواهیم بود به ویژه اگر می خواهیم فرهنگ ایثار را با آنچه در ذهن آنها است به روزرسانی کنیم.

بنابر آنچه بیان شد برای ساری و جاری ساختن و همچنین دستیابی به هدف نهایی یعنی نهادینه کردن فرهنگ ایثار از نوع اجتماعی آن در بین سنین مختلف جامعه باید هرچه زودتر راهکارهای لازم را تدوین و اجرا کنیم.

همانطور که اشاره شد در وهله اول وقتی سخن از فرهنگ ایثار و شهادت به میان می آید دفاع مقدس در اذهان تداعی می شود. در آن دوران از نوجوان گرفته تا پیر،در دفاع از تمامیت کشور جانانه جانشان را در طبق اخلاص گذاشتند که تقدیم 36 هزار دانش آموز شهید در این راستا،خود، مصداق واقعی و عینی یک ایثار همه جانبه محسوب می شود؛بنابراین برای اینکه بتوانیم ایثار اجتماعی را در جامعه امروز نهادینه کنیم به اندازه کافی از سنین مختلف مصادیق ایثارگر داریم.

اگر هدف این است که نهادینه کردن ایثار اجتماعی را از نسل نوجوان شروع کنیم می توان با تشریح نحوه ایثار شهدا و رزمندگان ایثارگر در دفاع مقدس و بیان مصادیق آن ایثار در جامعه امروزی ،این نسل را در راستای هدف موردنظر راهنمایی کرد و همینطور سایر سنین.

چه باید کرد؟

واقعیت این است آنچه تاکنون در مورد نهادینه کردن فرهنگ ایثار و شهادت گفته شده،آنچنان که باید و با توجه به عظمت ایثار صورت گرفته در دوران دفاع مقدس خیلی رنگ عملی به خود نگرفته است بنابراین باید با درس گرفتن از کارهای انجام شده مسیر مشخص تری را طی کنیم.

یک فرد در جامعه از کودکی تا رسیدن به سن پذیرش مسئولیت در جامعه به غیر از برخی موارد خاص،راه نسبتا زیادی را در مسیر یادگیری در خانواده و مراکز تحصیلی طی می کند.به همین خاطر روانشناسان و جامعه شناسان و همچنین متولیان تعلیم و تربیت همواره تاکید می کنند باید کودکان و نوجوان به درستی و با در نظر گرفتن تمام جوانب تربیت شوند تا وقتی وارد جامعه می شوند از پس مسئولیت های برعهده گرفته بربیایند.

همین تاکید را می توان در بحث ترویج ایثار اجتماعی در بین سنین مختلف پیاد ه سازی کرد. به عنوان مثال اگر متولیان تربیتی جامعه به ویژه مهد های کودک بتوانند از همان سنین کودکی ایثار را بر اساس میزان درک کودکان آموزش بدهند مسلما وقتی این کودک وارد محیط مدرسه می شود یا در خانواده با مسائلی روبرو می شود روحیه دیگرخواهی او را به این سمت سوق خواهد داد که در بهره گیری از امکانات یا کمک به دیگران پیشقدم شود. این روحیه تا زمانی که براساس مقتضیات سنی آموزش ببیند و در عمل در مواجهه با دیگران آن را به صورت عملی پیاده کند در وجود کودک نهادینه خواهد شد. البته این هدف زمانی دست یافتنی تر خواهد شد که مدارس و دانشگاه ها هم چنین روندی را با در نظر گرفتن مراتب خاص طی کنند.

در ارائه چنین آموزش هایی به ویژه برای نسل جوان و نوجوان باید همواره بر مقوله تاکید کنیم که امروزه هر دستی که برای کمک به دیگران دراز شود،مشکلی را از دوش کسی بردارد و یا زبانی که ولو با حرف زدن کسی را درست راهنمایی کند نوعی ایثار به زبان امروز انجام داده است که ارج و قرب زیادی دارد و باعث نزدیکی دل ها به یکدیگر برای انجام کارهای بزرگتر می شود.

ایثار اجتماعی آنچنان گسترده است که می تواند حتی در اصاح برخی رویه های ناصواب جامعه هم اثرگذار باشد. رویه هایی که اگر اصلاح شوند شاهد افق هایی روشن از زندگی همدلانه و در سایه اعتماد متقابل خواهیم بود.

بیایید ایثار اجتماعی را باز هم فراتر از جایگاهش ببینیم و مقوله ای به نام غیبت و قضاوت را در جامعه امروز بررسی کنیم . برخی بی توجهی ها و همچنین زندگی ماشینی امروزی آنچنان توانی از انسان سلب کرده است که گاهی در برخی تصمیم گیری هایش طوری عجله و قضاوت به خرج می دهد که ممکن است برای سال ها عذاب وجدان را برایش در پی داشته باشد اما اگر چنین فردی که می توانیم یکی از ما باشیم با کمک خانواده و دیگر متولیان تربیتی راه صواب را از ناصواب به درستی تشخیص بدهد آیا ممکن است باز هم در تله چنین رفتارهایی گرفتار شود؟

اگر هم در مواردی گرفتار شد رهایی از آن زیاد سخت نخواهد بود و خسارت کمتری را هم متحمل خواهد شد.این همان ایثاری است که باید در جامعه امروز به آن توجه کافی شود. در واقع بخش قابل توجهی از رفتارهای ناخوشایند جامعه ای که در آن زندگی می کنیم با توسل به همین ایثار اجتماعی اصلاح خواهد شد. وقتی هم رویه نادرستی سامان یابد دل ها به هم نزدیک شده و روابط خیلی گرم تری از خانواده گرفته تا جامعه در راستای دستیابی به یک فرهنگ عمومی مملو از ایثار برقرار خواهد شد که یکی از نتایج آن احساس آرامش عمومی همراه با رضایت خاص است.رضایتی که دل ها و جامعه امروز به معنای واقعی تشنه آن است و وقتی سیراب خواهد شد که هر یک از ما پیش وجدان خودمان احساس رضایت داشته باشیم و این رضایت به دست نخواهد آمد جز با پررنگ دیدن نیازهای دیگران در کنار نیازهای خودمان.

نکته پایانی این که زمانی عده زیادی برای دفاع از تمامیت کشورمان جانشان را بخشیدند و ما امروز در کنار ترویج این از خودگذشتگی که لازمه حفظ هر کشور و ملتی از گزند حوادث انسانی است باید ادامه دهنده راه آنها باشیم.آنها در رویارویی نزدیک با دشمن ایثار کردند و ما امروز باید با مشکلات اجتماعی ناشی از رفتارهای نادرست خودمان و در یک کلام دشمنان اخلاقی و رفتاری به شیوه امروزی مقابله کنیم. یادمان باشد وقتی گفته می شود دفاع مقدس تنها دفاع از خاک نبود بلکه دفاع از ازرش ها بود دیگر تکلیف مشخص است. ارزش های اسامی چنان گسترده هستند و مقولات مختلفی از فرهنگ تا اجتماع را در برمی گیرند که باید یک برنامه ریزی اصولی به وظایفمان عمل کنیم. هیچ کسی هم نباید منتظر دیگری بنشیند بلکه همه باید از خودشان شروع کنند.