10 حکم مهم حکمرانی از دیدگاه نهج البلاغه

به گزارش خبرنگار نوید شاهد، دکتر منصور پهلوان، استاد گروه قرآن و حدیث دانشگاه تهران در دانشکده الهیات دانشگاه تهران در نشست علمی تخصصی « نهج البلاغه و انسان امروز» و رونمایی از «تفسیر عرفانی نهج البلاغه» که صبح امروز، بیستم آبان، در پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات اجتماعی جهاددانشگاهی برگزار شد، «احکام حکمرانی از دیدگاه نهج البلاغه» را محور سخنان خود قرار دارد و به 10 خصوصیتی که حاکمان باید بر مبنای مفاهیم نهج البلاغه داشته باشند، اشاره کرد. وی توضیح داد: بر مبنای گفتار حضرت علی (ع) در نهج البلاغه،اولین خصلتی که حاکم باید داشته باشد، «صلاح» است. اگر حاکمان و مسوولان صالح نباشند، جامعه به سامان نخواهد شد زیرا صلاح جامعه در گرو صلاح والیان و حاکمان است.

پهلوان اضافه کرد: دومین خصوصیت این است که والی نباید عوام گرا، پوپولیست و هیجان گرا باشد. حاکم باید با متخصصان و دانشمندان جامعه ارتباط برقرار کند زیرا این تعامل به صلاح کشور خواهد بود. خصوصیت سوم از دیدگاه حضرت علی (ع) این است که حکومت های استبدادی قائل به حقوق مردم نیستند و این نوع حکومت قابل قبول نیست.

استاد گروه قرآن و حدیث دانشگاه تهران گفت: خصوصیت چهارم با این محور بیان شده که والی نباید خود را برتر از مردم ببیند. خصوصیت پنجم به این موضوع اشاره می کند که حاکم باید از ثنا و مدح جلوگیری کند زیرا مدح کنندگان شخصیت کاذبی برای حاکم ایجاد می کنند. ششمین خصوصیت در این باره است که مکالمه و سخن گفتن با حاکم اسلامی نباید به طریق جباران، فراعنه و شاهان باشد. به دیگر سخن نباید در صحبت با حاکمان نباید از صفاتی مانند «قبله عالم» استفاده کرد. حضرت علی (ع) می گویند باید این مقدمات و مؤخرات با من صحبت نکنید.

وی درباره خصوصیت هفتم حاکمان از منظر نهج البلاغه بیان کرد: والیان باید خود را از افراد منافق، دروغگو و سودجو دور کنند زیرا آنها با اهداف دیگری خود را به والیان نزدیک می کنند.

پهلوان افزود: خصوصیت هشتم در این باره است که حاکمان نباید تفوق کنند که من امیر هستم و دستور می دهم. حضرت علی (ع) بعد از آن که مالک اشتر را به مصر می فرستند، نامه 53 را خطاب به مالک می نویسند که منشور حکومت است. همزمان نامه ای هم به مردم مصر می نویسند و می گویند «دست راستم را برای شما فرستادم، از او تا آنجا که مطابق حق است اطاعت کنید.»

استاد گروه قرآن و حدیث دانشگاه تهران گفت: خصوصیت نهم این است اگر مردم اعتراض کردند، حاکم نباید آنها را مشمول آزار و اذیت کند. والی همواره باید متناسب جرم، مجازات را در نظر بگیرد. خصوصیت دهم نیز به این مساله اشاره دارد که اخلاق حاکم باید به گونه ای باشد که ضعیف بتواند شجاعانه و بدون لکنت زبان حقش را بگیرد.

وی در پایان اظهار کرد: نهج البلاغه در این دوران مانند گوهری است که باید ارزش آن را بدانیم زیرا حضرت علی (ع) 95 درصد مطالب آن را در زمان 5 ساله حکومت خود نوشته اند و این موضوع برای این کتاب گرانقدر یک امتیاز است. اگر ما خواهان حکومت علوی هستیم باید به نهج البلاغه توجه داشته باشیم و اگر خطایی می شود آن را به پای قرآن و نهج البلاغه نگذاریم.

نهج البلاغه هیچ گاه کهنه نمی شود

دکتر نجفقلی حبیبی، پژوهشگر فلسفه و عرفان اسلامی نیز در این مراسم گفت: انسان معاصر با نهج البلاغه مشکلی ندارد. انسان از نظر انسان بودن خصوصیات خاصی دارد اما از نظر تمدن، تغییر کرده زیرا امکانات زندگی توسعه یافته اما انسانیت تغییر نکرده است.

وی اضافه کرد: به طورکلی هیچ تعارضی بین قرآن و نهج البلاغه با تحولات جامعه امروز وجود ندارد و کسانی که می خواهند معارضه ایجاد کنند، به دنبال منفعت طلبی هستند. انسان محبت، عدالت و تقوا را دوست دارد و عده ای مبالغه می کنند که این خصلت ها با زندگی امروز منافات دارد. هنگامی که انقلاب اسلامی به پیروزی رسید، در ابتدا برای دنیا این حرکت اجتماعی عجیب بود اما به سرعت پذیرفته شد و دانشمندان و محققان به این نتیجه رسیدند که دنیا به دین احتیاج دارد و بر همین اساس بسیاری از تحقیقات امروز دنیا در حوزه دین انجام می شود.

حبیبی بیان کرد: مباحث نهج البلاغه درباره خداشناسی، پیامبر (ص)(دین)، رفتار مسلمانی و تلاش برای برپاداشتن حق است. بخشی از این مباحث نیز به احکام حکومتی اختصاص دارد. هنگامی که این مفاهیم را مطالعه می کنیم متوجه می شویم که هیچ کدام کهنه نشده است. برای نمونه حضرت علی (ع) در نهج البلاغه به «بازرسی» تاکید کرده اند که این موضوع امروز در تمام دنیا جریان دارد. نهج البلاغه کتابی زنده است و تجربه بشر آن را تایید می کند. این کتاب کنهه نمی شود زیرا تفسیری از قرآن است.