مستندنگار باید با علوم اجتماعی و انسانی آشنا باشد
به گزارش خبرنگار نوید شاهد کارگاه آموزشی«تراز مستندنگاری در آثار ایثار و شهادت» با حضور نصرت‌الله محمودزاده، معصومه رامهرمزی، جواد کامور بخشایش و محمد قاسمی‌پور و شمار دیگری از نویسندگان و مستندنگاران حوزه دفاع مقدس صبح امروز برگزار شد.
محمد قاسمی پور در این برنامه گفت: گاهی اسناد با زندگی انسان گره می‌خورند. امروزه تکنولوژی بسیار یاریگر اسناد و مستند‌سازی است. ابتدا باید مستند‌سازی کنیم تا بتوانیم بر آن مبنا مستندنگاری انجام دهیم. برای آن‌که احیاگری‌هایی در مستندنگاری به وجود آید، در ابتدا باید درکی از مستندنگاری داشته باشیم. در احادیث آمده است که اشیا را باید توسط ضدهایشان بشناسید. ما معمولان ضد مستند را بهتر می‌شناسیم و همانقدر که بتوانیم بدانیک غیر مستند چیست، می‌توانیم مستند را درک کنیم.
این نویسنده مستند را امری دست‌یافتنی دانست و تصریح کرد: مستند نسبتی با واقعیت دارد و جوینده باید بستر را تا حدودی در خود فراهم کند تا بتواند درکی از مستند داشته باشد. برخی توانمندی‌ها در این زمینه شهودی است و برخی موارد آن باید در وجود خودمان باشد. تا روحِ حقیقت‌بینی نداشته باشیم و به کلیات اکتفا کنیم، مستندنگاری اهمیت زیادی برای ما نمی‌یابد.
وی با اشاره به روایت‌هایی که از هنگام بدرقه رزمندگان به جبهه‌ها بیان می‌شوند، گفت: روایت‌هایی مثل بسیتن ساک رزمندگان و بدرقه او به سوی جبهه‌ها برای مخاطب آثار مستند راهگشا نیست. یک مستندنگار به جزییات توجه می‌کند. در پی این است که در ساک آن رزمنده چه بود. اگر یک نویسنده رمان بخواهد از چنین اثر مستندی بهره بگیرد، می‌تواند بدون خیال‌پردازی آن لحظه‌ها را روایت کند.
وی ادامه داد: متناسب با تنوع اقلیمی رزمندگان، محتویات ساک آنها متفاوت بود. برخلاف سربازان آمریکایی که جیره 48 ساعته آنها را شرکت‌های خصوصی آمریکا تامین می‌کنند، تامین جیره غذایی رزمندگان ما بر عهده خانواده‌هایشان بود. بعضا این خانواده‌ها از تمکن مالی خوبی هم بهره‌مند نبودند و ناچار بودند از تغذیه ماهانه خود بکاهند تا بتوانند جیره غذایی سربازی که به جبهه می‌فرستند و دوستانش را تامین کنند. این جزییات است که تفاوت جنگ‌های نیابتی و دفاع مقدس را بازگو می‌کنند. هرقدر روح نویسنده کنجکاوتر باشد و تمایل به ثبت این جزییات داشته باشد، اثر مستند کامل‌تر خواهد بود.
این مستند نگار در بخش دیگری از سخنانش اظهار کرد: مستندنگار باید از علوم اجتماعی و جامعه‌شناسی آگاهی داشته باشد مستندنگار مددکار اجتماعی نیست. باید مستندنگار در این جایگاه از مهارت‌های ارتباطی برخوردار باشد.
وی ادامه داد: دنیای دیجیتال ابزار مستند‌سازی را دچار تحول کرده است. یک مستندنگار باید به این ابزار مثل وُیس ریکوردر و نرم‌افزارهای اسکن مجهز باشد. علاوه بر این باید انسان‌شناسی و روانشناسی بداند. تا این علوم را نداند نمی‌تواند به انسان و ویژگی‌هایش به طور جامع نگاه کند.
قاسمی پور در بیان دیگر ویژگی‌های یک مستندنگار توضیح داد: باید تمامی ویژگی‌های یک پژوهشگر خوب را دارا باشد. اخلاق پژوهشی را رعایت کند و بداند که تمامی آنچه یک صاحب سند برایش بازگو می‌کند، محرمانه است. باید هنر خوب گوش دادن داشته باشد و بتواند خود را فردی مورد وثوق معرفی کند.
