اهمیت راستی آزمایی برای ثبت خاطرات دفاع مقدس
دوشنبه, ۱۲ خرداد ۱۳۹۹ ساعت ۱۷:۵۶
نوید شاهد - نصرت‌الله محمودزاده، نویسنده و منتقد کتاب «تا پلاک ۱۴۰» گفت: ما باید خاطرات را راستی‌آزمایی کنیم و مجاز نیستیم هر خاطری را به عنوان خاطره درج کنیم.
به گزارش نوید شاهد، جلسه نقد کتاب «تا پلاک 14» نوشه آذر خزایی سرچشمه، با حضور نصرت‌الله محمودزاده و محمد قاسمی‌پور در سرای اهل قلم موسسه خانه کتاب برگزار شد.
هدفم پرداختن به جریان زندگی بود
آذر خزائی سرچشمه در این نشست، با اشاره به خاطره‌ای درباره انگیزه‌های نوشتن این کتاب اظهار کرد: گفت‌وگوی همسر و فرزندانم درباره وضعیت زندگی در زمان جنگ و دهه 60 من را به فکر نوشتن خاطرات هر تصویر از دفاع مقدس انداخت تا بتوانم جریان و سبک زندگی را در این دوران در دو بخش «جبهه» و «شهر» نشان دهم.
این پژوهشگر اضافه کرد: در مسیر دریافت خاطرات از عکاسان، نویسندگان و هنرمندان با مشکلات زیادی مواجه بودم. بسیاری از آنها فرصت نوشتن خاطرات را هم نداشتند و مجبور بودم این خاطرات را با مصاحبه‌های تلفنی یا حضوری ثبت و ضبط و پیاده‌سازی کنم. در نهایت 140 خاطره از 161 نفر از اهالی قلم گردآوری شد که به جریان زندگی در دوران دفاع مقدس می‌پرداخت.
وی با بیان این که «تا پلاک 140» در سال 1398 رونمایی شد، افزود: این در حالی است که به تازگی توانستیم شاهد انتشار این اثر باشیم. در این مدت یکی از خاطره‌گوهای کتاب و یکی از نویسندگان که قصد داشتم مجلدی از کتاب را به او تقدیم کنم، فوت کردند. امیدوارم توانسته باشم گوشه‌ای از ایثار مردم در دهه 60 را در این کتاب به تصویر بکشم.
خاطره‌نگاری از ۱۴۰ راوی کاری سترگ است
در ادامه، محمد قاسمی‌پور به نقد این کتاب پرداخت و گفت: هر قدر برای ثبت خاطرات دوران دفاع مقدس وقت بگذاریم، کم است. نوشتن کتابی بر مبنای خاطرات 140 راوی کار بسیار پرزحمت و سترگی است و در شرایط فعلی زندگی اجتماعی فرهنگی ما، هر فردی این سختی را بر خود هموار نمی‌کند.
وی سپس به عنوان کتاب «تا پلاک 140» اشاره کرد و گفت: عنوان این کتاب می‌خواهد بگوید که 140 نفر از خاطرات خود در دوران دفاع مقدس گفته‌اند اما واقعیت این است که مخاطب تا به زیرعنوان کتاب نگاه نکند، از این رابطه معنایی آگاه نمی‌شود. از سوی دیگر«پلاک» موضوع بی‌هویتی در ادبیات دفاع مقدس نیست و به رزمندگان دفاع مقدس اشاره دارد اما راوی خاطرات این کتاب اهالی قلم هستند.
این منتقد آثار دفاع مقدس با بیان این‌که فهرست کتاب نیز برای مخاطب دیریاب است، اظهار کرد: چپ‌چین بودن و فونت ریزِ فهرست کتاب، مخاطب را از توجه چالاک و سریع به محتوای کتاب باز داشته است. خواندن بخش «یادداشت ناشر» کتاب بسیار دشوار است و مخاطب را در انتها به نتیجه خاصی نمی‌رساند. باید از ویراستار کتاب پرسید که چرا نتوانسته است متن یاداشت را اصلاح کن. کار او قابل دفاع نیست. به نظر می‌رسد متن یادداشت کتاب با عجله نوشته شده است.
وی درباره بخش «پیشگفتار» کتاب اظهار کرد: انتظار مخاطب از پیشگفتار کتاب این است که مولف سخنان ناگفته خود را در این بخش بیاورد. به نظر می رسد بخشی از پیشگفتار از کتاب «پویه‌های پایداری» علیرضا کمری اخذ شده باشد. بهتر بود مولف ابتدا سخن خود را می‌نوشت و سپس مخاطب را به بخشی از این کتاب ارجاع می‌داد.
به گفته قاسمی‌پور، مقدمه این کتاب درواقع همان خاطره نویسنده از انگیزه نوشتن کتاب است اما این خاطره برای من جا نیفتاده است که چگونه بُرش حقیقی از زندگی نویسنده را به اهمیت نوشتن کتابی در این زمینه رسانده است. همچنین بسیار خوب بود که شناسنامه ثبت هر خاطره (مشخصات راوی، دلیل شهادت راوی و ...) در پایان همه آنها می‌آمد.
اهمیت نقدِ پیش از انتشار کتاب
نصرت‌الله محمودزاده نیز در این برنامه با اشاره به این‌که نویسندگان حرفه‌ای پیش از انتشار اثر آن را به منتقدان می‌سپارند و بعد از چاپ به دنبال توجیه نیستند، افزود: در زمانه کنونی نمی‌توان هر کار نویی را در قالب کتاب منتشر کرد.
وی با بیان این‌که مشخص نست که مخاطب کتاب عام است یا خاص، افزود: محتوای کتاب به ما می‌گوید مخاطب کتاب عام و پیشگفتار می‌گوید که مخاطب کتاب خاص است. معتقدم که طلا را در هر کاری به کار بردن، به معنای انجام کار طلایی نیست. در ادبیات هم چنین است و من اگر می‌خواستم این کتاب را بنویسم، تا راوی شماره 40 بیشتر پیش نمی‌رفتم اما به 40 راوی ناب توجه می‌کردم.
این نویسنده ادامه داد: در این کتاب خاطره هنرمندان، نقاشان، کارگردانان و نویسندگان آمده است و بهتر بود در زیر عنوان کتاب به جای اهالی قلم، اهالی هنر درج می شد.
به گفته وی، گاهی به برخی خاطرات کتاب ایرادهای اساسی به خاطره وارد است. ما باید خاطرات را راستی‌آزمایی کنیم و مجاز نیستیم هر خاطری را به عنوان خاطره درج کنیم. برخی خاطرات انسجام خوبی دارد اما در برخی آنها پراکنده‌گویی شده است. معتقدم بسیاری از ایرادهای این کتاب ناشی از بی توجهی بنیاد حفظ آثار است. باید دست نویسنده را می‌گرفت و اثر او را به مشاوره‌های فنی و ادبی می‌سپرد.
نظر شما
