تاریخ شفاهی نباید از هنر ادبی فاصله بگیرد
دومین جشنواره سرخ‌نگاران با تقدیر از برگزیدگان به کار خود پایان داد و کتاب «خاتون و قوماندان» اثر «مریم قربانزاده» در بخش «مستندات/زندگی‌نامه» این دوره جشنواره بین‌المللی سرخ‌نگاران برگزیده شد. به همین بهانه در نوید شاهد با این نویسنده گفت‌وگو کرده‌ایم.
«مریم قربانزاده» که کتاب «خاتون و قوماندان» او در بخش زندگی‌نامه دومین جشنواره بین‌المللی سرخ‌نگاران به عنوان برگزیده شناخته شد، در گفت‌وگو با خبرنگار نوید شاهد به معرفی این کتاب پرداخت و از ویژگی‌های کتابش گفت: کتابی که در جشنواره سرخ‌نگاران برگزیده شد، «خاتون و قوماندان» است. روایت زندگی «ام‌البنین حسینی» با شهید «علی‌رضا توسلی» معروف به «ابوحامد» که فرمانده لشکر فاطمیون است.
ابوحامد اولین نفری بود که با همراهی تعدادی از همرزمانش در افغانستان تیپ فاطمیون را با عنوان مدافعان حرم تشکیل داد و برای مقابله با داعش وارد سوریه شد و عملیات‌های موفقی را پشت سر گذاشت. به برکت خون ابوحامد، فاطمیون از حالت تیپ خارج شد و امروزه ما لشکر فاطمیون را داریم.
قربانزاده ادامه داد: این کتاب در دو بخش به رشته تحریر درآمده است. بخش اول آن به ایران و بخش دوم آن به سوریه مربوط میشود. در نوشتن این کتاب به جنبه‌های رزمی و نظامی آن ورود نکردم و بیشتر به زندگی شخصی این شهید پرداختم. این کتاب از زبان همسر، درباره زندگی شخصی خودش با ابوحامد نوشته شده است. ابوحامد یک فرمانده نخبه به لحاظ نظامی است که امکان نداشت در جنگ باشد و پیروزی از آنِ او نباشد. نوشتن درباره جنبه نظامی و رزمی ابوحامد لازم، واجب و ضروری و از کارهای بر زمین مانده است. افغانستان، ایران و سوریه سه جبهه‌ای بوده که ابوحامد در آن نقش آفرینی کرده است و لازم است تا برای حفظ و ماندگاری حتما به رشته تحریر آورده شود.
مریم قربانزاده درباره ویژگی‌های این کتاب اینچنین روایت می‌کند: پایان هر فصل از این کتاب را به خاطرات خاتون یا نامه‌های قوماندان اختصاص دادم. این موضوع در انتقال مفهوم عشق و محبت به من کمک بسیاری کرد. الفاظ و ادبیات بسیار زیبایی که این دو نفر در نوشته‌های خود استفاده کردند نوعی لطافت و زیبایی به این کار بخشید. شهید ابوحامد، آنقدر نسبت به این خاطرات و نامه‌ها ابراز علاقه می‌کرد و همیشه آن را می‌خواند که یک دفتر خط‌‌دار گرفته و تمام نامه‌های خود و خاتون را بازنویسی کرده بود. این‌نامه‌ها که در پایان هر فصل آمده بر جذابت این کار افزوده است.
وی ادامه داد: تمام تلاش خود را به کار گرفتم تا بتوانم تمایز فرهنگ افغانستان و آداب رسوم آنان را به درستی نمایش دهم. کسی که کتاب را مطالعه می‌کند متوجه میشود این اثر درباره زندگی دو هموطن افغانستانی نوشته شده است. من برای اینکه کتابم، رنگ و لعاب فارسی دری داشته باشد و آشنایی بیشتر با جغرافیای افغانستان، نزدیک به دو یا سه هزار رمان و کتاب را مطالعه کردم.
همچنین گنجینه لغات و کلام‌های فارسی دری را در خودم تقویت کرده و بعد به سراغ نگارش این کتاب رفتم. بعد از اتمام نگارش، آن را با زبان افغانستان و فارسی دری معادل سازی کردم. البته خانواده شهید چندان به زبان فارسی دری صحبت نمی‌کنند و این فقط ایده‌ای بود که به ذهن خودم رسیدم.
وی افزود: ابوحامد نهم اسفندماه 93 به شهادت می‌رسد. روزی که این کتاب در جشنواره سرخ‌نگاران برگزیده شد، برحسب اتفاق با هفتمین سالگرد این شهید بزرگوار مصادف بود. این کتاب از زبان همسر این شهید روایت شده است.
چهره‌سازی در بحث ادبیات انقلاب و دفاع مقدس
مریم قربانزاده با اشاره به چهره سازی در بحث ادبیات انقلاب و دفاع مقدس، از به کارگیری روش‌هایی برای انگیزه به نویسندگان گفت: انگیزه به نویسندگان، مطرح شدن و چهره سازی، یکی از حلقه‌های مفقوده ادبیات انقلاب پایداری و انقلاب اسلامی است. متاسفانه این موارد به خصوص چهره سازی در بحث ادبیات انقلاب و دفاع مقدس اتفاق نیفتاده است و مسئولین باید توجه بیشتری به این امر داشته باشند.
نباید اجازه داد تاریخ شفاهی از ادبیات و هنر ادبی فاصله بگیرد
قربانزاده درخصوص نکاتی که در بحث تاریخ شفاهی وجود دارد گفت: تعدادی از دوستان که در بحث ادبیات انقلاب فارسی کار می‌کنند، تاریخ شفاهی را نوع ادبی نمی‌شناسند. این اختلاف بین ادبیاتی‌های کهن و نویسندگانی که با تعهد و تکلیف قلم می‌زنند وجود دارد. آن‌ها معتقدند تاریخ شفاهی محصول انقلاب اسلامی و تریبونی برای انقلاب اسلامی است. نباید اجازه داد تاریخ شفاهی از ادبیات و هنر ادبی فاصله بگیرد.
اهمیت برگزاری جشنواره سرخ‌نگاران
مریم قربانزاده با اشاره به اینکه نویسندگان برای تولید آثار فاخر باید زمان بیشتری را صرف کنند و برای ادای دِین به شهدا تمام تلاش خود را به کار بگیرند تا اثبات شده درباره مسائل سخن بگویند؛ از اهمیت برگزاری جشنواره سرخ‌نگاران گفت: ما وظیفه داریم در جشنواره سرخ‌نگاران به تولیدات بیشتر در ادبیات پایداری بپردازیم. فقط قرار نیست یک سری اطلاعات نظامی و غیر نظامی را به مخاطب منتقل کرد. باید درباره تمام مسائل اثبات شده سخن گفت و ادای دین کرد.
وی افزود: اقبال مردم به کارهای خوب در عرصه تاریخ شفاهی نشان داده است که اگر ما نویسندگان برای درست نوشتن زمان بیشتری را صرف کنیم، هنری و بدون بزرگ‌‌نمایی بنویسیم؛ مردم حتما آن کتاب را مطالعه کرده و در جامعه تاثیرگذار خواهد بود. اما اگر برای کاری عرق ریخته نشود و زمان زیادی صرف آن نشود، مطمئنا آن کار ماندگار نخواهد بود.
ما نویسندگان اجازه نداریم از تعهد و تکلیفی که نسبت به ادبیات پایداری یا شهدا داریم، استفاده کنیم و هر چیزی را به خورد مخاطب خود دهیم.
به کارگیری روش‌هایی برای دیده شدن جشنواره سرخ‌نگاران
قربانزاده با اشاره به سازمانی بودن جشنواره سرخ‌نگاران از تدابیری که باید از سوی مسئولین برای دیده شدن این جشنواره استفاده کرد تا عامه مردم از برگزاری چنین جشنواره‌ای باخبر شوند گفت: چون سرخ‌نگاران یک جشنواره سازمانی است، جامعه هنری خیلی جذب آن نمی‌شود. فقط خود نویسندگان و ناشران از برگزاری چنین جشنواره‌ای مطلع هستند. باید از روشی‌هایی برای دیده شدن این جشنواره استفاده کرد تا عامه مردم از برگزاری چنین جشنواره‌ای با خبر شوند و به سمت مطالعه کتاب‌های خوب سوق داده شوند.
خلاءهای موجود در برگزاری جشنواره
مریم قربانزاده با اشاره به سطح فنی و علمی جشنواره از خلاءهای موجود در جشنواره‌هایی که به بحث شهید وشهادت، تکلیف و اعتقاد می‌پردازند توضیح داد: از جهت فنی و ادبی از برگزاری جشنواره‌هایی مانند سرخ‌نگاران، گله‌مندم هستم. جشنواره‌هایی که به بحث شهید و شهادت، تکلیف و اعتقاد می‌پردازند به لحاظ فنی و علمی باید از سطح بالاتری برخوردار باشند. داورهایی که انتخاب می‌شوند جنس ادبیات را به معنای واقعی بشناسند. اگر ما بخواهیم ادبیات پایداری را به خصوص تاریخ شفاهی را به عنوان نوع ادبی در عرصه ادبیات فارسی به دیگران بشناسانیم، راه های دیگری به غیر از جشنواره لازم است.
قربانزاده در پایان برای برگزارکنندگان جشنواره سرخ‌نگاران آرزو‌ی موفقیت کرد و گفت: امیدواریم این جشنواره به یکی از بهترین جشنواره‌ها در حوزه ادبیات انقلاب اسلامی تبدیل شود.
