نوید شاهد | فرهنگ ایثار و شهادت

در شرايط كنوني، انجام فعاليتهاي ورزشي براي جانبازان و معلولين اهميت ويژه اي پيدا كرده و از يك وسيله تفريحي و درماني پاي فراتر گذاشته و به عنوان عاملي در جهت تكامل نارسائي هاي جسماني و رواني آنان مد نظر قرار مي گيرد. فعاليت هاي ورزشي از جمله وسايلي مي باشند كه نقش بسيار تعين كننده اي در انتقال معلول به دوره سازگاري داشته و به آنان چگونه زندگي كردن و چگونه مقابله كردن با شرايط گوناگون را مي آموزاند. اصولاً معلولين در طول فعاليت هاي ورزشي، ديگران را مي پذيرند، به خود اعتماد پيدا مي كنند، حد توانائيها و ناتوانائيهاي خود را مي شناسند، براي يادگيري بيشتر كوشش مي نمايند، از اشتباهات و خطاهاي خود درس مي گيرند و در زندگي اجتماعي از اين تجربيات بهره مي برند.

در طول تاريخ هزاران سال بشر، ضايعۀ نخاعي SCI به عنوان يك بيماري ناعلاج قلمداد مي شود. شماري از عوامل، بخصوص افزايش توجهات اجتماعي نسبت به فراد ناتوان (معلول) اين فرصت را به آنها داد كه نه تنها بتوانند با وجود ضايعات جسمي به زندگي خود ادامه دهند بلكه آنها را به سوي يك زندگي شاد و فعال هدايت كند.

در اين مقاله تأثيرات اجتماعي و فرهنگي فناوريهاي ارتباطي و اطلاعاتي ICT موردبررسي قرار گرفته و تلاش شده تا اثرات اين فناوريها برفرهنگ ايثار و شهادت با نگاهي آسيب شناسانه با استفاده از روش مطالعۀ كتابخانه اي مورد كاوش قرار گيرد

بررسي عوامل آسيب و موانع موجود: - حس اسطوره سازي و قهرمان پروري - عدم آشنايي با روش هاي مدرن و جذاب تبليغاتي - تكرارهاي بيهوده و برخورد قشري، شعاري و كليشه اي با مقوله ي ايثار و شهادت - عدم تداوم فرهنگ ايثار و شهادت در آينده، ماندن در گذشته و عدم پاسخ گويي به حال و آينده ي اين فرهنگ و ناتواني در همگرا كردن فرهنگ با شرايط وموقعيت جامعه ي امروز.

جنگ، موقعيّت اجتناب ناپذيري در كشور ما بود كه هزاران كشته بر جاي گذاشت. همسران شهدا و فرزندانشان از جملة بازماندگان جنگ هستند كه تنگاتنگ با اين اسوه‏هاي ايثار و شهادت زندگي كرده و آن ها را درك كرده‏اند. بنابراين اوّلين كساني كه مي‏بايد پرچمدار اين سنّت و فرهنگ باشند، اين قشر از جامعة امروزي ما هستند؛ امّا تحقيقات نشان مي‏دهد كه بسياري از همسران شهدا به صورت مخفيانه در اجتماعات ظاهر مي‏شوند و بسياري نيز از اين كه ديگران بفهمند آن ها همسر شهيد هستند، ابا دارند. سؤالي كه مطرح مي شود، اين است كه چرا همسران شهدا كه روزي شوهران خود را بدرقه كرده اند و چنين از خود گذشتگي نشان داده‏اند، امروزه نه تنها سعي در ارائه خاطرات شهدايشان به جامعة اطراف خود ندارند و فرهنگ و رويّة زندگي شهدا را ترويج نمي‏دهند؛ بلكه در بسياري موارد حتّي عضو خانوادة بزرگ ايثارگران بودن خود را كتمان مي كنند و به زندگي مخفيانه علاقة زيادتري نشان مي‏دهند. مصاحبه‏هاي عميق از همسران شهدا و آمار و اطّلاعات مستخرج از تحقيقات قبلي، حقايقي را نمايان مي كند كه حاكي از تغيير الگوي زندگي در جامعه و هم چنين خانواده‏هاي شهدا، بي تجربگي و ناپختگي‏هاي مسؤولان در بدو تشكيل بنياد شهيد و سياست آزمون و خطا در اين سازمان است كه منجر به آسيب هاي اجتماعي اين فرهنگ غني شده است.

فرهنگ شهادت با ايثار، بهترين و بالاترين سرماية انسان؛ يعني، جان و تقديم آن به خالق به وجود مي آيد. اين فرهنگ و باور هم بصيرت و بينش دارد و هم مبتني براصول پذيرفته شده الهي است و آسيب هاي آن در در دو بخش قابل بررسي خواهد بود. بخش اوّل، مردم و فرهنگ ايثار و شهادت و يا آسيب هاي احتمالي به اين فرهنگ از سوي محيط است كه مي توان آن را «تهديد» به حساب آورد كه اهّم آن عبارتند از: عدم وجود معيار مناسب براي شناسايي فرهنگ ايثار، برداشت نادرست از باورهاي جامعه، احساس تبعيض از سوي جامعه، عدم حفظ آثار ايثار در جامعه، استحالة فرهنگي جامعه بر اثر فشار اجتماعي و اقتصادي و سياسي، تبليغات عليه فرهنگ ايثار وشهادت با ابزارهاي گوناگون، عدم آگاهي آحاد جامعة نسل جديد، هماهنگ نبودن دستگاه هاي متولّي فرهنگ ايثار و شهادت، توقّع بيش از اندازة جامعه از ايثارگران. بخش دوم، آسيب هايي است كه به جامعة ايثارگران برمي گردد كه بايد به خوبي شناسايي شود و به فكر پيش گيري و درمان آن باشيم. آسيب ها در اين بخش دروني هستند و از آن به ضعف تعبير مي شود كه اهمّ آن ها عبارتند از: جدا كردن فرهنگ ايثار از فرهنگ حاكم جامعه، استحالة فرهنگي در جامعة ايثارگري، عدم تمايل ايثارگر به ثبت وقايع، ضعف و ناتواني ايثارگر در تحمّل آسيب هاي جسمي و روحي به جا مانده از جنگ، ارتباط دادن تمامي مشكلات اخير و روزمرّه به جنگ و آسيب هاي آن، توقّع بيش از اندازه از ايثارگر، عدم توجّه به بهبود و توسعة فرهنگي ايثارگران و.... البتّه آسيب ها مي تواند جنبة سومي هم داشته باشد كه در اين مقاله به آن نمي پردازيم؛ زيرا شناسايي آن آسيب ها به عهدة دستگاه ها و سازمان هاي متولّي فرهنگ و باورهاي جامعه است كه در مجموعة ديگر بايد به آن پرداخت. راه هاي اصلاح و بسترسازي مطلوب براي پيش گيري و درمان آسيب ها بايد در سه قالب ذيل پي گيري شود: قالب اوّل از فرصت هاي موجود در جامعه بايد استفاده نمود كه عبارتند از: وجود شأن و منزلت ايثارگران در جامعه و مردم، علاقة مردم به فرهنگ ايثار و شهادت به دليل وجوه عالي آن در سلامت فرد، گروه و جامعه، مشاركت مردم در برگزاري يادبودها و يادواره هاي شهدا به عنوان عامل وحدت و انسجام. قالب دوم، مربوط به جامعة ايثارگري و حافظان فرهنگ ايثار و شهادت كه از آن به عنوان قوّت ها مي توان نام برد. از مهم ترين اين عوامل مي توان ويژگي هاي شهيد در جامعه، امتيازات شهدا و ايثارگران از ديدگاه مكتب و دين مبين اسلام، خصوصيّات ايثار و شهادت در نزد خداوند (درجة فلاح و رستگاري)، مزار شهدا، يادمان شهدا، حضور ايثارگران به عنوان جانباز و آزاده در عصرحاضر، نامگذاري معابر و ميدان ها به نام پرافتخار شهيد و... اشاره كرد. قالب سوم به سازمان هاي متولّي فرهنگ ايثار و شهادت مربوط مي شود تا از نيروي عظيم موجود در فرهنگ ايثار و شهادت با شيوه هاي نوين و جديد بهره برداري مناسب برند و با ارتقا و توسعة مبتني بر خلّاقيّت و نوآوري به ترويج فرهنگ در نسل هاي بعدي بپردازند. مي توان با استفاده از قوّت هاي موحود در جامعة ايثارگران از تهديدات جلوگيري نمود و از فرصت هاي موجود در جامعه، نهايت بهره برداري را نمود و با تقويت نقاط قوّت، ضعف هاي درون خانوادة ايثارگران را ازبين برد.

اين مقاله، كوششي جهت تبيين و تشريح شاخص ها و مؤلّفه ها در جرگة ايثارگري و شهادت است. بدون شك، فرهنگ ايثارگري با همة عزّتمندي هايي كه با خود به همراه دارد، در يك برهه اي به دلايل مختلف، قداست و جايگاه آن به بوتة فراموشي سپرده شد؛ امّا در يك طرفه العين روش ها و منش هاي دولت مردان، رنگ ايثارگري به خود گرفت و روز به روز بر دامنة ارزش ها و رشادت طلبي هاي طلايه داران كوي عزّت و شهادت افزوده گشت. در اين راستا، شناختن موانع در اين مكتب ارزشي كمتر از خود شهادت طلبي و ايثارگري نيست. ضرورت شناسايي آسيب هاي مختلف در جرگة ايثارگري منجر به دوام و بقا كوشش ها و تلاش هاي ايثاگران در عرصه هاي مختلف مي شود. فرهنگ ايثارگري، شاخص هاي رفتاري مطلوب و ايده آل دارد كه هر جامعه اي خواهان آن است. اين نوع فرهنگ را در مقام نشر نبايد از آن قشر خاصّي بدانيم؛ بلكه تا آنجا كه ممكن است مخاطبان آن بايد عموم مردم باشند. هرچند ايثارگران به صورت عمليّاتي قشر منحصر و محدودي هستند، فرهنگ ايثارگري مخاطب عام دارد. در اين مقاله از روش تحقيق ميداني و كتابخانه اي استفاده شده است كه به علّت محدوديّت از بخش ميداني آن صرف نظر نموديم. محقّقان با نگاه محقّقانه، قصد دارد تا با وانمود ساختن بخشي از آسيب ها و موانع پيرامون ايثارگري و ارائه نظريّه ها، راهكارها و پيشنهادها، گامي در جهت شناسايي نقاط ضعف مربوط به فرايندها و شاخص هاي ايثارگري بردارد.

با توجه به تحولات سال هاي اخير در جامعه و احتمال آسيب هاي اجتماعي و فرهنگي براي بعضي از اقشار و گروها، پژوهش حاضر جهت بررسي شناخت آسيب هاي فرهنگي قشر ايثارگر(خانواده معظم شهدا، جانبازان و آزادگان) در شهر همدان به مطالعه اي پيمايشي پرداخته است كه هدف آن شناسايي انواع و ميزان آسيب هاي فرهنگي و ارائه ي راه كارهاي جلوگيري از اين آسيب ها مي باشد. روش تحقيق پيمايشي و جامعه آماري مورد مطالعه در پژوهش حاضر، ايثارگران شهر همدان مي باشند كه شامل خانواده شاهد، جانبازان و آزادگان است. حجم نمونه با استفاده از فرمول كوكران 4.4 نفر انتخاب گرديد. روش نمونه گيري در اين تحقيق، سهميه اي مي باشد كه بر اساس آن 26. جانباز، 13. خانواده شاهد و 15 آزاده انتخاب گرديد. جهت تجزيه و تحليل اطلاعات از نرم افزار spss استفاده به عمل آمده است. روش هاي آماري استفاده شده در اين تحقيق، شامل آمارهاي توصيفي و آمار استنباطي شامل T-test تك گروهي و تحليل واريا نس يك طرفه مي باشد. نتايج آزمون فرضيات تحقيق نشان داد كه: فرضيه ي 1 در خصوص تفاوت ميزان آسيب پذيري ايثارگران بر حسب سن با 95 در صد اطمينان تأييد شد. فرضيه ي 2 در خصوص تفاوت ميزان آسيب پذيري ايثارگران بر حسب مدرك تحصيلي با 95 درصد اطمينان تأييد شد. فرضيه ي 3 در خصوص تفاوت ميزان آسيب پذيري ايثارگران بر حسب نوع شغل با 95 درصد اطمينان تأييد شد. فرضيه ي 4 در خصوص تفاوت ميزان آسيب پذيري ايثارگران بر حسب نوع ايثارگري با 95 درصد اطمينان تأييد شد. فرضيه ي 5 در خصوص تفاوت ميزان آسيب پذيري ايثارگران بر حسب ميزان درآمد با 95 درصد اطمينان تأييد شد.

دو دهه پس از صدور فرمان تاريخي فرمان حضرت امام(ره) مبني بر رسيدگي ويژه به يادگاران شهدا و تر بيت آن ها براي به دست گر فتن مقدرات مملكتي كه پدران آن ها با نثار خون خود از كيان آن دفاع كرده اند، محققين را وا مي دارد كه با باز خواني اين فرمان تاريخي و استفاده از ابزار تحقيق ميزان توفيق نظام در عمل به آن را در ترازوي تحقيق به سنجش بكشانند. هر چند شهدا با نثار سروجان وخانمان هرگز درمعادلات عرفاني خود گوشه چشمي هم به اين جهان و ماترك خود نداشته اند ولي نحوه ي برخورد حكومت با اين يادگاران عزيزتر ين فداكاران اين مرز و بوم آينه اي است برا ي آيندگان تا سرنوشت بازماندگان خود را در آينه ي گذشتگان ببينند تاسيس مدارس شاهد و ارائه خدمات ويژه به فرزندان شاهد: دركنار ساير فرزندان اين مرزو بوم از پايدارتر ين سياست هايي است كه بنياد شهيد انقلاب اسلامي از ابتداي تاسيس به اجراي آن همت گمارده است. با توجه به اين كه صدور اين فرمان تاريخي در سال هاي مياني جنگ تحميلي انجام گر فت و فرزندان شاهد اغلب در سنين دبستان و راهنمايي بودند. لذا در پنج سال اول تعداد دبيرستا نهاي شاهد با توجه به ميانگين سني شهدا كه اغلب جوان بودند چندان نبوده است كه در يك پيمايش سراسري با استفاده از آمار به بررسي آن بپردازيم: لذا تكيه اين مقاله بر دو دوره ي تحصيلي(ابتدايي و راهنمايي) بوده است. باشد كه محققين ديگر با روند پژوهي خود اين سياست پايدار را در آينه تحقيق در معرض ديد مسؤولين بگذارند.

شايد ندانيد كه خصوصا بعد از پايان يافتن جنگ هشت ساله اي كه عراقعليه ايران آغاز كرده ، گروه هاي تحقيقاتي بسياري از خارج آمده اند وروي فرهنگ جبهه و دفاع مقدس ما كرا كرده اند. حداقل براي ما فعالان دفاع مقدس بارها پيش آمده تا گروه هايي از محققان آمريكايي ، فرانسوي؛ هلندي ، فنلاندي و انگليسي روبرو شويم و گاه علاوه بر تعارفات معمولي مجلسه اي ، گپي هم بزنيم. به ياد مي آورم كه چند سال پيش هم انجمن دولتي ايران و فرانسه سميناري سهروزه را در تهران برگزرا كرد كه تبليغات داخلي روي اينمله مهم كمرنگ و دلسرد كننده بود. اين سمينار با عنوان بررسي خاطره نويسيدر جنگ ايران و عراق و در جنگ فرانسه از نظر ما اتفاقي بزرگ محلي براي تحقيقات ميداني و سيع و گسترده روي خاطات و مستندات شفاهي و كتبي جنگ بود.

چكيده: اين مقاله حاوي اين معنا است كه چه سياست هايي را در عمل بايد مدّنظر قرار داد كه بتوان توليد كتاب به عنوان يك كار فرهنگي را افزايش داد به طوري كه كيفيت آن نيز حفظ گردد. مقاله در مقدمه به ماهيت فرهنگي انقلاب يعني استكبار ستيزي و آزادگي اشاره دارد و همين ويژگي است كه هدف تهاجم شديد فرهنگي، دشمنان ريز و درشت قرار گرفته است و مقابله با اين تهاجم را تنها با كارهاي فرهنگي مي توان خنثي نمود. سپس با توجه به جشنواره هاي ساليانه كتاب دفاع مقدس به آمار توليدات كتاب توجه شده است و تاكيد گرديده كه با يك كاهش معنادار در توليد كتاب روبرو هستيم و براي مقابله با اين نقصان سرفصلهايي همچون انديشه كردن، پژوهش كردن، هدف گذاري صحيح، تبيين بركات جنگ، آسيب هاي تحريف و در نهايت ايمن سازي فرهنگي جامعه بيان شده است.

هدف نگارندگان مقاله حاضر آسيب شناسي فرهنگ ايثارگري بوده است . البته اين هدف از زواياي مختلف قابل بررسي است . در اين نوشتار فقط به رويكردهاي روانشناختي آن پرداخته شد . به خصوص شناسايي زيرساختهاي شناختي آن مدنظر بوده است . همچنين با توجه به اهميت شوراهاي اسلامي ، به لحاظ قانوني بودن ، مردمي بودن و فراگير بودن ، به ارتباط شوراها و آسيب شناسي ايثارگري پرداخته شد .....