مباني و شاخص هاي فرهنگ ايثار و شهادت (مفهوم شناسي و تعاريف)

وقتي از فرهنگ ايثار و شهادت سخن به ميان مي آيد، سؤالات متعددي در اذهان متبادر مي شود كه ممكن است از زبان عوام و حتي بعضي خواص مطرح گردد؛ مثلاً:
1- منظور از فرهنگ ايثار و شهادت چيست؟
2- با توجه به اينكه ايام دفاع مقدس سپري شده، طرح اين بحث چه موضوعيت و ضرورتي دارد؟ و دهها سؤال ديگر.

معمولاً اين گونه سوالات از عدم شناخت صحيح و همه جانبه نسبت به موضوع ايثار و شهادت ناشي مي شود. اگر با ژرف نگري به اين موضوع بينديشيم، به تمام شبهات و سؤالات نهفته در اذهان پاسخ داده مي شود و اين چيزي است كه در اين مقاله مختصر درصدد آنيم.


در مقدمه بايد گفت عنصر مبارزه با ظلم و تجاوز در تمام جوامع و فرهنگ ها امري مقدس و ضروري، و از جمله عناصر مهم در حفظ حيات حقيقي انسانهاست كه در طول تاريخ به آن محتاج بوده اند، منتها در برهه هايي از زمان و به دلايل شرايطي خاص، اين فرهنگ ظهور و تجلي بيشتري داشته است. هر زمان كه ظالم يا متجاوزي قد علم كرده، مرداني غيور و فداكار با اراده اي پولادين و از خودگذشتگي در مقابلش ايستاده و با ظلم و تجاوز مبارزه كرده اند. حال يا در راه هدف والاي خود كشته شده اند و يا با فتح و پيروزي ظالمان متعددي را سر جاي خود نشانده اند.


مصاديق حقيقي چنين مبارزاتي را در تاريخ ملل مختلف با هر كيش و آييني فراوان مي توان يافت كه بعضي از نمونه هاي آن حتي در قصه ها و اشعار سينه به سينه نقل شده است. اما در دين مبين اسلام و به ويژه در مكتب تشيع، به دليل ويژگيهاي خاص آن و تأكيد بر حفظ حيات معنوي و عزت مسلمين در خصوص مبارزه با ظلم و تجاوز و فساد و . . . سفارشات و تأكيدات مهمي شده است؛ تا جايي كه در مذهب ما مبارزه با متجاوز يكي از فروع دين تلقي شده و احكامي بر آن مترتب است، همانگونه كه براي نماز و روزه و حج و . . . شرايط و احكامي ذكر شده است. بنابراين در اين مقاله به بررسي مباني فرهنگ ايثار و شهادت در قالب پاسخگويي به پرسش هاي فوق پرداخته مي شود.

نويسندگان:
مرضيه مختاري پور، دانشجوي دكتراي مديريت آموزشي دانشگاه اصفهان
حسن مختاري پور، معاون پژوهش و ارتباطات فرهنگي بنياد شهيد اصفهان
دكتر سيدعلي سيادت، عضو هيأت علمي دانشگاه اصفهان