تاریخچه داستان جنگ و دفاع مقدس
هر چند نمی توان تاریخ دقیقی برای خلق اولین داستان جنگ در جهان تعیین نمود. اما به نظر می رسد که اولین درگیری های بشری، بهانه اولین روایت های وی گردیده است. روایت هایی که انعکاس آنها را می توان بر سنگ نگاره ها یافت.
اما از میان منابع مکتوب نیز باید به آثار حماسی کشورها رجوع نمود و از میان این گونه آثار می توان به «ایلیاد» و «اودیسه» ی هومر اشاره کرد. ایلیاد از جنگ معروف تروا حکایت می کند. پس از آن آثار بی شمار دیگری در ارتباط با جنگ خلق شد که برخی از آنها بی تاثیر از جنگ تروا نبود. از آن جمله می توان به «انه اید» ویرژیل اشاره کرد که داستان یک فراری «تروا» را روایت می کند. کسی که ایتالیای امروزی (روم) را بنیان گذاری نمود.
از این دست منظومه ها در ادبیات دیگر کشورها نیز به وفور یافت می شود که از آن جمله است حماسه منظورم «رامایانا» که قدیمی ترین حماسه منظوم به زبان سانسکریت است و در ادبیات سانسکریت نخستین منظومه خوانده می شود. موضوع آن نیز ماجراهایی ست که برای قهرمان این منظومه یعنی «راما» رخ می دهد.
«مهابهارت» دیگر منظومه بزرگ حماسی هندی که توسط شاعر افسانه ای هند «ویاس» سروده شد. منظومه فرانسوی «رلاند» که متعلق به اواخر قرن یازدهم است. بخش هایی از یشت ها و منظوم «یاتکار زریران»، «کاهنامه ها»، اثر «اینوس». «اورشلیم آزاد»، اثر تاسه، مجموعه حماسه های کهن فرانسوی (شانسون دوژست)، بهشت گمشده میلتون و «مسیلاد» اثر کلاپشت هر چند برخی چون دمینیک ژنس (رمان های کلیدی جهان، ترجمه محمد مجلسی، نشر دنیای نو، 1379) از ساتیریکون پترونیوس (روم، قرن اول میلادی) خرطلایی آپولیوس (روم، قرن دوم میلادی)، خلخال شاهزاده ایلانگو آدیگال (هندوستان قرن دوم و سوم میلادی) و داستان سرگذشت ژن جی مورازاکی شیکی بو (ژاپن، 1004م) به عنوان اولین داستان های بلند یاد می کنند.
در باب داستان های جنگ ایرانی نیز اما اگر بتوانیم از نام شاهنامه فردوسی و پیشتر از آن شاهنامه دقیقی و بخش هایی از یشت ها و یادتگار زریران بگذریم و اولین زمان تاریخی ایرانی یعنی «شمس و طغرا» اثر خسروی را در زمره ادبیات جنگ محسوب نکنیم، و تنها به داستان هایی درباره جنگ ایران و عراق را اساس انتخاب قرار دهیم. اولین داستان کوتاه و اولین زمان جنگ در اولین ماه های پس از آغاز جنگ نوشته شده اند.
محمدرضا سنگری سردبیر رشد و ادب و دبیر علمی کتاب سال دفاع مقدس در این باره چنین می گوید: «از سال های 1359 تا 1373 بیش از 270 نویسنده در حوزه ادبیات دفاع مقدس قلم زدند و بیش از 1600 عنوان کتاب داستان در این زمینه موجود است که از این عناوین، 46 عنوان در زمینه و داستان بلند دفاع مقدس است.
از خلق اولین شعر تا اولین داستان 12 روز فاصله است. نخستین شعر دفاع مقدس در تاریخ 12 مهر 59 با نام «سرباز» توسط میثاق امیرفجر سروده شد و با مدت زمان کمی اولین داستان دفاع مقدس نیز نگاشته شد.
هرچند به نظر می رسد که کتاب «وقتی که دود جنگ در آسمان دهکده دیده شد» قاضی ربیحاوی که در سال 1359 منتشر شد، اولین کتاب داستان جنگ در ایران محسوب می گردد.
اما حسن میرعابدینی داستان هایی از مجموعه «دوچشم بی سو» از محسن مخملباف، و «شش تابلو» از عبدالحی شماسی در «کنار مرغ آمین» سیروس طاهباز به عنوان اولین داستان های جنگ نام می برد که البته این آثار در سال 1360 منتشر شده اند و پس از کتاب داستان های دیگری منتشر گردیدند که از آن جمله اند: «زمین سوخته» احمد محمود، «نخل های بی» قاسمعلی فراست، «عروج» و «راه بی کنار» ناصر ایرانی، «اقیانوس سوم» حسن خادم، «مهاجر» رضا رهگذر، «پرستو» اثر محمود گلابدره ای و «بازگشت از مرگ»، عبدالجبار اسدی حویزیان، «آفتاب در سیاهی جنگ گم می شود» اثر اصغر عبدالهی، «خاطرات یک سرباز» قاضی ربیحاویف «اسماعیل اسماعیل» محمود گلابدره ای.
در کنار این کتاب ها مجموعه سوره و صفحات جنگ و دفاع روزنامه ها و مجلات نیز اقدام به نشر داستان هایی درباره جنگ می کردند که نام برخی نویسندگان پرکار بعدی را می توان ذیل عنوان برخی از این داستان ها یافت.
منبع: کندوکاوی پیرامون ادبیات داستانی و جنگ و دفاع مقدس/ دکتر ممحمد حنیف، محسن حنیف/ پژوهشکده علوم و معارف دفاع مقدس/ 1388
